علائم وسواس فکری یا اختلال OCD در کودکان، از حدود ۳ سالگی ظاهر می‌شوند. انواع وسواس فکری در کودکان، معمولا به شکل ترس‌هایی ظاهر می‌گردند، که کودک یا نوجوان نمی‌تواند از فکر کردن به آن‌ها دست بردارد! افکار غیر طبیعی، که عمدتا باعث افزایش اضطراب در کودکان می‌شوند، از مهم‌ترین علائم وسواس فکری هستند. برای مثال، ترس از اینکه قرار است بمیرند یا بیمار شوند و یا نگرانی درباره اینکه یکی از عزیزان خود را از دست بدهند، رایج‌ترین نمونه‌های وسواس فکری در نوجوانان و کودکان هستند. مواردی مانند وسواس شست و شو و ترس درباره دست زدن به وسایل کثیف و آلوده نیز ممکن است در کودکان ظاهر شوند.
از انواع اجبارهایی که در اثر اختلال OCD ممکن است در کودکان ظاهر شوند، می‌توان به پاک کردن و بازنویسی انواع نوشته‌ها و یا تمیز کردن مکرر و غیر ضروری لوازم شخصی اشاره کرد. در ادامه این مطلب، توضیحات بیشتری درباره انواع وسواس فکری در کودکان ارائه خواهیم داد.
انواع وسواس در کودکان کدامند؟
وسواس‌هایی که به اختلال OCD در کودکان مربوط می‌شوند، شامل ترس‌هایی هستند که کودک یا نوجوان نمی‌تواند آن‌ها را متوقف کرده و یا از ذهن خود بیرون کنند! در حالت کلی، شخصی که با او سی دی زندگی می‌کند، اغلب با افکار غیر طبیعی مواجه میشود و حتی گاهی، خود شخص به غیر طبیعی بودن آن‌ها باور دارد! وجود افکار مزاحم می‌تواند منجر به بروز اضطراب شود؛ به طوری که با وجود تلاش‌های شخص، می‌توان این گونه افکار را کنار گذاشت.OCD in Kids & Teens از انواع وسواس فکری در کودکان که در نهایت، منجر به بروز اجبارها می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس ترس درباره مرگ و بیماری؛ به طوری که کودک صرف نظر از فعالیت‌هایی که دارد، دائما احساس می‌کند که قرار است بمیرد یا بیمار شود!
- احساس نگرانی درباره اینکه یکی از عزیزان او آسیب ببیند، بیمار شود و یا بمیرد.
- نگرانی کودک درباره اینکه یک قانون را زیر پا گذاشته و مستحق مجازات شدیدی خواهد بود!
- ترس و عدم تمایل نسبت به دست زدن به وسایل کثیف و آلوده به شکل اغراق آمیز
- حساسیت شدید درباره اینکه هر شی، با نظم و شیوه خاص و یکنواخت، در کنار سایر لوازم قرار گیرد.
- نگرانی کودک درباره اینکه اگر کاری با نظم خاصی دنبال نشود، به نتایج خوبی نخواهد رسید.
نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که هر فردی، به هر دلیلی، می‌تواند به افکار ناخواسته و مزاحم دچار شود. اما تفاوتی که بین افکار ناشی از انواع وسواس فکری در کودکان و افکار ناخواسته مقطعی وجود دارد، این است که کودکان نمی‌توانند افکار ناشی از وسواس OCD را کنار بگذارند. گاهی این افکار چنان شدید می‌شوند، که نه تنها نمی‌توانند به چیز دیگری فکر کنند، حتی به شدت بر زندگی روزمره آن‌ها تاثیر گذاشته و کودک را فلج خواهند کرد. این مساله در مورد انواع وسواس فکری در کودکان صدق کرده و به بررسی دقیق توسط متخصص اعصاب و روان نیاز دارد.
اجبارهای ناشی از انواع وسواس فکری در کودکان
کودکی که به اختلال روانی OCD مبتلا است، هم وسواس و هم اجبار را تجربه می‌کند؛ زیرا رفتارهای اجباری و اعمال ذهنی کودک، برای مقابله با استرس یا جلوگیری از پیامدهای ترسناک هستند! این رفتارها می‌توانند زندگی عادی او را مختل سازند؛ در واقع، اجبارها، ماهیتی تکراری و سفت و سخت دارند و به شکل رفتارهای تشریفاتی ظاهر می‌شوند.
انواع وسواس فکری در کودکان می‌توانند با رفتارهای اجباری همراه باشند، که کودک آن‌ها را بارها و بارها، با نظم و ترتیب خاصی، انجام می‌دهد. در بسیاری از موارد، اگر کودک این کارهای اجباری را دنبال نکند، وسواس فکری او تشدید شده و نگرانی وی در مورد بروز نتایج منفی افزایش پیدا می‌کند. برای مثال، حساسیت او درباره ایمنی، تمیزی، نظم یا تقارن بیشتر میشود.
انواع اجبار همراه با وسواس در کودکان
اجبارهای ناشی از انواع وسواس فکری در کودکان، زمانی آزاردهنده می‌شوند، که اگر کودک آن‌ها را به درستی انجام ندهد، ناچار به تکرار مجدد آن خواهد شد. در یک تعریف کلی، می‌توان گفت که اجبارها نوعی رفتارهای تشریفاتی هستند، که کودک از طریق آن‌ها احساس قدرت کرده و توانایی کنترل اتفاقات بعدی را به دست می‌آورد!
انواع رفتارها و کارهای اجباری که معمولا در کودکان مبتلا به اختلال روانی OCD دیده می‌شوند، به قرار زیر هستند:
- هر بار کودک ناچار به شستن یا تمیز کردن اشیا با روش خاص میشود.
- تکرار کردن برخی عبارت‌ها تا جایی که کودک “احساس درستی داشته باشد”.
- ناچار شدن به پاک کردن و بازنویسی کردن و یا بازخوانی نوشته‌های مختلف، یا انجام مجدد تکالیف بر اساس یک روش خاص (بارها و بارها)
- تکرار کردن یک عبارت یا کلمه‌ای خاص؛ به گونه‌ای که در نهایت، به شکل دقیق و صحیح گفته شود یا با تعداد مشخص تکرار گردد!
- چک کردن درب‌های خانه به صورت مکرر، برای اطمینان از قفل بودن آن‌ها
- بررسی کردن مکرر چراغ‌های خانه، از نظر خاموش و روشن بودن در هنگام خروج از منزل
- چک کردن تکالیف در چندین مرحله؛ برای اطمینان از درستی آن‌ها
- جویدن لقمه غذا در هر طرف از دهان، به تعداد یکسان!
- قرار دادن اشیای مختلف با یک نظم خاص، متقارن و یا یکنواخت
- شمردن اشیای مختلف با اعداد خوب و خاص و دوری کردن از اعداد بد شانس!
تفاوت اجبارهای ناشی از وسواس با اجبارهای مقطعی
یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در مورد اجبارهای ناشی از انواع وسواس فکری در کودکان در نظر داشته باشید، این است که گاهی این رفتارهای اجباری، از رفتارهای سازگارانه ناشی می‌شوند. به این معنا که چک کردن مجدد تکالیف، برای اطمینان از درستی و صحت آن‌ها اقدام خوبی است، که کودک می‌تواند آن را انجام دهد؛ اما اگر کودک شما در نهایت، ۱۰ بار تکالیف خود را بررسی کند، به طوری که از انجام سایر فعالیت‌های خود باز بماند، این مساله نیاز به بررسی خواهد داشت. زیرا انجام رفتارهای اجباری، نه تنها زندگی فرد مبتلا به انواع وسواس فکری، بلکه زندگی اعضای خانواده را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد!What is OCD? – OCD in Kids (iocdf.org)
همین مساله، درباره موضوعاتی مانند اطمینان از خاموش بودن چراغ‌ها در هنگام خروج از منزل، صدق می‌کند. در واقع، چک کردن چراغ‌ها و قفل بودن درها پیش از خروج از منزل، اقدامی مثبت به حساب می‌آید؛ اما در صورتی که این مساله، بارها و بارها تکرار شده و مانع از خروج اعضای خانواده از منزل شود، مطمئنا به یکی از انواع وسواس فکری در کودکان مربوط خواهد بود و نیاز به بررسی بیشتری دارد.
تشخیص انواع وسواس فکری در کودکان
پیش از آنکه بتوانید برای درمان وسواس اقدام کنید، باید وجود آن به صورت دقیق تشخیص داده شود. در گام اول، شما باید به رفتارهای کودک خود دقت کنید؛ مشاهده برخی علائم وسواس فکری، مانند تشریفات قبل از خواب یا چک کردن مداوم تکالیف و یا شست و شوی بیش از حد دست‌ها، می‌تواند نشانه‌ای از ابتلای کودک یا نوجوان به انواع وسواس فکری باشد. لیست زیر به شما کمک می‌کند، تا گام اول در تشخیص انواع وسواس فکری در کودکان را به درستی پشت سر بگذارید:
- وسواس در انجام مشق شب؛ در صورتی که کودک شما زمان زیادی را صرف انجام تکالیف خود کند، ممکن است به اختلال OCD مربوط باشد! حتی گاهی کودک، یک خط را بارها و بارها می‌خواند یا در حل یک مساله ریاضی، اعداد را با وسواس دنبال می‌کند. در این صورت، باید به علائم او توجه بیشتری داشته باشید.
- وسواس در حین خروج از خانه؛ اگر هنگام خروج از منزل، رفتارهای کودک و نوجوان شما مشکل ساز میشود، باید کمی بیشتر دقت کنید. برای مثال، ممکن است کودک شما بارها و بارها، درها، پنجره‌ها و چراغ‌ها را بررسی کند. به طوری که در نهایت، منجر به عصبانیت اعضای خانواده گردد!
- شستن دست‌ها؛ در صورتی که کودک به طور مداوم و بدون دلیل خاصی، دست‌های خود را می‌شوید، به طوری که علائمی مانند اگزما، خشکی بیش از حد و حتی زخم شدن روی دست‌های او مشاهده می‌کنید، حتما باید مساله را با یک متخصص اعصاب و روان در میان بگذارید.
- وجود عادات خاص قبل از خواب؛ کودک مبتلا به OCD، ممکن است ناچار به انجام روال بسیار خاصی قبل از خواب باشد. همچنین او با افکار مزاحم یا نگرانی‌هایی روبرو است، که در شب شدیدتر هستند و مانع از خواب راحت کودک می‌شوند. زمانی عادت‌های قبل از خواب نشان دهنده وسواس فکری هستند، که اگر این روال مختل شود، او تمام برنامه را از نو شروع می‌کند!
انواع وسواس فکری در کودکان
معمولا با افکار مزاحم، ترس‌ها و نگرانی‌هایی همراه هستند، که در بسیاری از موارد، کودک یا نوجوان را به دنبال کردن رفتارهای اجباری وادار می‌سازند. تنها یک متخصص اعصاب و روان مجرب می‌تواند پس از تشخیص اختلال روانی OCD در کودک، با تجویز بهترین قرص برای وسواس فکری یا تکنیک‌های روان درمانی، به درمان او کمک نماید. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره درمان وسواس فکری در کودکان، می‌توانید با متخصصان کلینیک زیما درمان در ارتباط باشید.
