انواع اختلالات خواب چیست؟ علائم و راه‌های درمان اختلال خواب

بی خوابی، کم خوابی، سخت به خواب رفتن، هیپنوپمپیا، هیپرنوپمپیا، لگد زدن در خواب، حرف زدن در خواب، کابوس های شبانه، خواب طولانی، خواب غیر منظم و …. همگی جزئی از انواع اختلالات خواب به حساب می آیند، که زندگی و آسایش بیمار را تحت تاثیر قرار میدهد! هنگامی که کیفیت خواب به هر دلیلی تحت تاثیر قرار گیرد، می‌تواند نشان دهنده بروز اختلال خواب باشد! برای درمان این اختلال، از روش های مختلفی از جمله روان درمانی، استفاده از داروهایی مانند Zolpidem، بنزودیازپین ها، SSRI ها، تمرین های خانگی و … استفاده میشود.

خواب یک فرایند پیچیده بیولوژیکی است که با وجود بیهوشی، بدن و مغز عملکرد خود را دنبال می‌کنند؛ کیفیت خواب، تاثیر بسزایی بر سلامت جسم و روان دارد. بنابراین، در صورت بروز هر گونه اختلال در خواب، عملکرد کل بدن تحت تاثیر قرار می‌گیرد؛ به طوری که کیفیت زندگی فرد کاهش یافته و نمی‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را به بهترین شکل انجام دهد.

اختلال خواب، عبارت است از: «هر گونه شرایطی که زمان‌بندی، کیفیت و مدت زمان خواب را تحت تاثیر قرار دهد». اختلالات خواب و بیداری، می‌توانند عامل بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات اعصاب و روان باشند؛ بنابراین درمان اختلالات خواب بسیار مهم است! در ادامه این مقاله در زیمادرمان، به معرفی انواع اختلالات خواب، علائم و روش‌های درمان آن‌ها می‌پردازیم؛ و خواهیم دید که بهترین روش‌ها برای درمان اختلالات خواب چیست.

اختلال خواب چیست؟

اختلال خواب، اصطلاحی عمومی برای کلیه حالت‌هایی است که نظم زمانی کیفیت و مدت خواب را تحت تاثیر قرار می‌دهند! خواب، به عنوان یک فرایند بیولوژیکی مهم، به سلامت جسم و روان افراد کمک می‌کند؛ بنابراین کیفیت آن اهمیت زیادی دارد. اگر شخص به هر دلیلی نتواند خواب با کیفیتی داشته باشد، باید برای درمان اختلالات خواب خود اقدام نماید.^healthline

یک فرد مبتلا به اختلال خواب، معمولا یک یا چند حالت از موارد زیر را تجربه می‌کند:

• مشکل در به خواب رفتن یا ماندن در حالت خواب
• پرخوابی و احساس خواب آلودگی شدید در طول روز
• وجود اختلال در ساعت بیولوژیکی بدن که باعث اختلال در خواب می‌شود
• رفتارهای غیر عادی که خواب را مختل می‌کنند

در صورتی که هر یک از این حالت‌ها را تجربه کردید، یا دچار افت انرژی شدید در طول روز بودید، حتما به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

علائم اختلالات خواب چیست؟

به طور کلی، اختلال خواب انواع مختلفی دارد که با علائم خاص خود ظاهر می‌شوند؛ از رایج‌ترین علائمی که نشان دهنده ابتلا به اختلالات خواب هستند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• صرف زمان طولانی برای خوابیدن (حداقل ۳۰ دقیقه)
• چندین بار در طول شب بیدار شده و هر بار برای خوابیدن مجدد، مشکل دارید
• احساس خواب آلودگی شدید همراه با چرت‌های مقطعی در طول روز
• خروپف کردن با صدای بلند یا نفس نفس زدن در طول خواب
• ایجاد صداهای نامفهوم در حین خواب
• احساس سوزن سوزن شدن و خزش در پاها و بازوها
• تکان خوردن دست و پا در طول خواب
• داشتن تصورات و تجربیات زنده و رویایی در حین خوابیدن
• ضعف عضلانی ناگهانی در حین عصبانیت، ترس یا خندیدن
• نداشتن توانایی حرکت هنگام بیدار شدن
• احساس خستگی در طول روز
• ایجاد تغییرات ناخواسته و غیرطبیعی در برنامه خواب و بیداری
• عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه
• نداشتن تمرکز
• افسرده شدن
• افزایش وزن غیر طبیعی

انواع اختلالات خواب کدامند؟

اختلال خواب انواع مختلفی دارد؛ دسته بندی انواع اختلالات خواب، به علت ایجاد آن‌ها بستگی دارد! برای مثال، مشکلات مربوط به خواب و بیداری، ممکن است به برخی بیماری‌های زمینه‌ای مربوط باشند؛ به همین دلیل، تشخیص اختلال خواب به بررسی‌های دقیق نیاز دارد. در ادامه، به معرفی انواع اختلالات خواب می‌پردازیم؛ همچنین در هر مورد، به عوارض و نشانه‌های این اختلالات اشاره خواهیم کرد.^psychiatry

اختلال بی‌خوابی (Insomnia)

اگر فرد برای به خواب رفتن و خواب ماندن مشکل داشته باشد، دچار اختلال بی‌خوابی است؛ عوامل متعددی می‌توانند بر ظهور این حالت نقش داشته باشند، که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• جت لگ
• استرس و اضطراب
• مشکلات هورمونی
• اختلالات گوارشی
• وجود برخی بیماری‌های زمینه‌ای

بی‌خوابی تاثیر بسیاری بر سلامت عمومی بدن و کیفیت زندگی افراد دارد؛ در حالت کلی، بی‌خوابی باعث کاهش عملکرد افراد خواهد شد! از رایج‌ترین عوارض این نوع اختلال خواب، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• افسردگی (در این رابطه پیشنهاد میکنیم افسردگی چیست رو مطالعه بفرمایین)
• مشکل در تمرکز
• تحریک پذیری
• اختلال در فعالیت‌های روزانه و مدرسه
• افزایش وزن

تقریبا ۵۰ درصد از بزرگسالان، در یک دوره‌ای از زندگی خود، اینسومنیا را تجربه می‌کنند؛ معمولا اختلال بی‌خوابی در افراد مسن و بانوان، بیشتر رخ می‌دهد! اختلال در خواب از نوع اینسومنیا، می‌تواند مزمن (حداقل یک ماه)، متناوب (دوره کوتاهی از زندگی) و گذرا (چند شب) باشد.

اختلال خواب از نوع آپنه خواب

آپنه خواب، زمانی رخ می‌دهد که تنفس فرد در هنگام خوابیدن دچار وقفه شود؛ آپنه خواب، یک وضعیت پزشکی جدی است و باید درمان گردد! زیرا این اختلال میزان اکسیژن دریافتی بدن را کاهش می‌دهد؛ همچنین در خواب شب، وقفه انداخته و باعث بیدار شدن فرد بیمار خواهد شد.

در حالت کلی، دو نوع آپنه خواب وجود دارد؛ آپنه انسدادی خواب و آپنه خواب مرکزی. در آپنه انسدادی خواب، به دلیل باریک بودن راه‌های هوایی، جریان هوا به طور موقت قطع می‌شود؛ اما در آپنه خواب مرکزی، ارتباط مغز با عضلات کنترل‌کننده تنفس، مختل خواهد شد.

اختلال خواب پاراسومنیا (Parasomnias)

نوع دیگری از اختلالات خواب، که کیفیت خواب افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اختلال خواب پاراسومنیا است؛ افرادی که به این نوع اختلال دچار هستند، حرکات و رفتارهای غیر طبیعی در طول خواب نشان می‌دهند! از جمله این رفتارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• راه رفتن در خواب
• حرف زدن در حین خواب
• ناله کردن
• کابوس دیدن مکرر
• شب ادراری
• دندان قروچه کردن در حین خواب

سندرم پای بی‌قرار

یکی دیگر از انواع اختلالات خواب، سندرم پای بی‌قرار است؛ در افراد مبتلا به این اختلال، شخص باید به طور مرتب پاهای خود را حرکت دهد! در واقع، حرکت دادن پاها به صورت یک نیاز شدید در فرد شکل می‌گیرد. گاهی حرکت دادن پاها، باعث حس سوزن سوزن شدن در پا می‌شود! با اینکه علائم سندرم پای بی‌قرار، می‌توانند در طول روز ظاهر گردند، اما نشانه‌های وجود این اختلال در شب بیشتر دیده می‌شود.

علت ابتلا به سندرم پای بی‌قرار، عمدتا به برخی شرایط سلامتی فرد مربوط است؛ برای مثال، بیماران مبتلا به اختلالات کمبود توجه، بیش فعالی (ADHD) و بیماری پارکینسون، بیشتر در معرض ابتلا به سندرم پای بی‌قرار هستند! در هر حال، هنوز دلیل بروز این نوع اختلال خواب، به طور دقیق مشخص نیست.

اختلال خواب از نوع نارکولپسی

نارکولپسی را، با عنوان حمله خواب نیز می‌شناسند! هنگامی که فرد به این نوع اختلال خواب دچار می‌شود، به صورت ناگهانی به خواب می‌رود؛ در واقع، در افراد مبتلا به نارکولپسی، فرد به یکباره احساس خستگی شدید کرده و بدون هشدار به خواب می‌رود.

یکی از عوارض اختلال خواب نارکولپسی، فلج خواب است؛ این عارضه، باعث می‌شود تا فرد بلافاصله پس از بیداری، نتواند حرکت فیزیکی داشته باشد! معمولا اختلالات خواب از نوع نارکولپسی، به صورت خود به خود به وجود می‌آید؛ اما بروز این اختلال، در افراد مبتلا به برخی اختلالات عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس، محتمل‌تر خواهد بود.

اختلال خواب شیفت کاری

این نوع اختلال در خواب باعث می‌شود تا فرد، برای به خواب رفتن، تاخیر زیادی داشته باشد؛ حتی خواب ماندن نیز برای این افراد دشوار است! این بیماران به دلیل برنامه کاری خود، در زمان‌های ناخواسته، احساس خواب آلودگی شدیدی دارند.

سندرم فاز تاخیری خواب

وجود این نوع اختلال خواب، باعث می‌شود تا فرد حداقل دو ساعت پس از زمان مورد انتظار، به خواب برود؛ همین مساله، بیدار شدن در صبح برای رفتن به مدرسه یا محل کار را دشوار می‌کند.

اختلال رفتاری خواب REM

این اختلال خواب، به حالتی اطلاق می‌شود که فرد، خواب با حرکات سریع چشم را تجربه می‌کند؛ در این نوع بیماران، شخص رویاهای خود را در حین خواب عملی می‌کند! این رویاها می‌توانند شامل، رفتارهایی مانند صحبت کردن، فریاد زدن، لگد زدن، نشستن، مشت زدن، پریدن از روی تخت و مانند آن باشد. اختلال رفتاری خواب REM، عموما در افرادی به وجود می‌آید که دوران ترک الکل یا مواد مخدر و داروهای آرامبخش را پشت سر می‌گذارند.

علل ابتلا به اختلال خواب چیست؟

دلایل مختلفی وجود دارند که ممکن است، تعادل و کیفیت خواب را بر هم بزنند! اگر مدت زمان خواب برای بزرگسالان کمتر از ۷ تا ۹ ساعت باشد، باید به دنبال رفع علت آن و درمان اختلال خواب باشید؛ برای کودکان و نوجوانان، طول مدت خواب بیشتر است! در ادامه، مهم‌ترین علل بروز اختلال در خواب را شرح می‌دهیم.^{sleepfoundation}

آلرژی و مشکلات تنفسی

افرادی که به مشکلات تنفسی مبتلا می‌شوند، خواب با کیفیتی ندارند! این مشکلات، می‌توانند به صورت آلرژی، سرماخوردگی و عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی ظاهر گردند؛ وجود این نوع بیماری‌ها، تنفس در شب را دشوار می‌کند. به همین دلیل، فرد در حین خواب نمی‌تواند از طریق بینی، به راحتی نفس بکشد، و بنابراین به تنگی نفس و اختلال خواب دچار می‌گردد.

تکرر ادرار

مشکل دیگری که می‌تواند در ایجاد اختلال خواب نقش داشته باشد، تکرر ادرار است؛ شب ادراری یا تکرر ادرار، باعث ایجاد اختلال در خواب افراد می‌شود! معمولا این اختلال، در اثر بیماری‌های دستگاه ادراری یا بر هم خوردن تعادل هورمونی به وجود می‌آید. در صورتی که تکرر ادرار با درد یا خونریزی همراه شود، باید حتما به یک پزشک متخصص مراجعه کنید؛ اختلالات خواب ناشی از تکرر ادرار عمدتا در سالمندان ظاهر می‌گردد.

درد مزمن در بدن

در صورتی که به هر دلیلی، احساس درد مداوم در یک قسمت از بدن داشته باشید، خوابیدن دشوار می‌شود! در بسیاری از موارد، حتی پس از خوابیدن نیز فرد، در اثر درد شدید از خواب بیدار خواهد شد؛ این وضعیت، دقیقا همان اختلال خواب است که در اثر درد به وجود می‌آید. وضعیت هایی زیر باعث ایجاد دردهای مزمن می‌شوند:

• کمردرد مداوم
• سردرد میگرنی (در این رابطه درمان میگرن با rTMS رو مطالعه بفرمایین.)
• آرتروز
• سندرم خستگی مزمن
• بیماری التهابی روده
• فیبرومیالژیا

استرس و اضطراب

اکثر افراد در وضعیت‌هایی که دچار استرس و اضطراب می‌شوند، خواب راحتی ندارند! همه ما ممکن است در دوره‌های مختلفی از زندگی خود، این نوع اختلال خواب را تجربه کرده باشیم؛ برای افراد مبتلا به استرس و اضطراب، به خواب رفتن و خواب ماندن، بسیار دشوارتر از افراد عادی است! همچنین مشکلاتی مانند کابوس دیدن، صحبت کردن یا راه رفتن در خواب، از عوارض استرس و اضطراب به حساب می‌آیند.

اقدام برای درمان استرس و اضطراب، می‌تواند نظم خواب و کیفیت آن را بهبود ببخشد! به طور خاص، افرادی که برای درمان استرس و اضطراب با rTMS اقدام می‌کنند، در مدت زمان کوتاهی پس از شروع درمان، خواب بهتری خواهند داشت.

مطالعه پیشنهادی: بیماری پانیک چیست؟

فاکتورهای متفرقه موثر در ابتلا به اختلال خواب

غیر از عواملی که به عنوان علت اختلال در خواب ذکر کردیم، عوامل متفرقه دیگری نیز وجود دارند؛ برخی از این عوامل به قرار زیر هستند:

• جهش ژنتیکی
• عوارض جانبی مصرف داروی خاص
• کار کردن در شیفت شب
• مصرف مواد کافئین‌دار یا الکل قبل از خواب
• کاهش سطح مواد شیمیایی یا مواد معدنی در مغز
• ابتلا به افسردگی

اختلال خواب در کودکان و نوجوانان چگونه است؟

تقریبا ۵۰ درصد از کودکان، در دوره‌ای از زندگی خود به اختلال خواب دچار می‌شوند؛ رایج‌ترین انواع اختلالات خواب در کودکان، آپنه خواب، بی‌خوابی و پاراسومنیا هستند! معمولا اختلالات خواب در کودکان، مخصوصا پاراسومنیا در دوران نوجوانی برطرف می‌شوند؛ با این حال، تمرکز و فعالیت‌های کودک در طول روز را تحت تاثیر قرار می‌دهند

اختلال خواب در دوران بارداری چگونه است؟

بسیاری از بانوان در دوران بارداری خود، دچار اختلالات خواب می‌شوند؛ ناراحتی‌های جسمی و تغییرات هورمونی، از علل اختلال در خواب بانوان باردار هستند! البته اضطراب ناشی از موقعیت جدید و مادر شدن نیز، در این موضوع تاثیرگذار است؛ معمولا برای درمان اختلال در خواب بارداری، انجام کارهایی که استرس را کاهش می‌دهند، مفید است. البته مشورت با یک پزشک متخصص، بهترین اقدام برای درمان اختلال خواب در بارداری است.

مطالعه پیشنهادی: روش های کاهش استرس در خانه

اختلالات خواب در بیماران پارکینسون

یکی از مشکلات اصلی بیماران مبتلا به پارکینسون، اختلال خواب است؛ اتفاقا وجود اختلال در خواب، عملا یک شاخص اولیه بالقوه برای بیماری پارکینسون به حساب می‌آید! اختلالات خواب در این بیماران، باعث بروز مشکلات جدی از جمله زوال شناختی می‌گردد؛ از سوی دیگر، زوال شناختی یک عامل تشدید‌کننده اختلالات خواب است.

ضمن اینکه اختلالات خواب و بیداری در بیماران پارکینسون، حتی کیفیت زندگی پرستاران آن‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ در حال حاضر، تحقیقات برای درمان اختلال خواب در بیماران پارکینسون ادامه دارد؛ که یکی از این تحقیقات درباره درمان پارکینسون با rTMS میباشد.

علل اختلال خواب در سالمندان چیست؟

خواب سالمندان در مقایسه با افراد جوان، عمیق‌تر و متلاطم‌تر است؛ همچنین، بسیاری از سالمندان، ممکن است چندین بار در طول شب بیدار شوند، بدون آنکه به بیماری خاصی مبتلا باشند! بروز اختلالات خواب و بیداری در سالمندان، به فاکتورهای مختلف از جمله موارد زیر، مربوط است:

• بیماری آلزایمر
• نوشیدن الکل
• تغییر در ساعت داخلی طبیعی بدن
• بیماری‌های مزمن مانند نارسایی قلبی
• مصرف برخی داروها و مکمل‌ها
• ابتلا به افسردگی
• تغییر در شرایط مغز و اعصاب
• نداشتن فعالیت زیاد
• احساس درد شدید ناشی از آرتریت
• مصرف محرک‌هایی مانند کافئین و نیکوتین

راه‌های تشخیص اختلالات خواب چیست؟

در صورتی که علائم اختلال خواب را در خود مشاهده کردید، حتما باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید؛ پزشک بر اساس سابقه پزشکی، برنامه خواب و معاینات فیزیکی خود، برای درمان شما تصمیم‌گیری خواهد کرد. از مهم‌ترین ابزاری که برای تشخیص اختلال خواب به کار می‌روند، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• تغییر در امواج مغزی
• میزان تنفس
• فشار خون
• حرکات چشم
• ضربان قلب و فعالیت الکتریکی آن

پزشک ممکن است سوالاتی درباره چرت‌های روزانه شما، و مدت زمانی که طول می‌کشد تا به خواب بروید، بپرسد؛ اگر نمی‌توانید در طول روز به خوبی بیدار و هوشیار بمانید، مساله را حتما با پزشک خود در میان بگذارید. در موارد حاد، پزشک متخصص از شما انجام برخی آزمایش‌ها، مانند نوار مغزی (EEG)، پلی سومنوگرافی (PSG) و تست تاخیر خواب چندگانه (MSLT) را درخواست می‌کند؛ برای درمان اختلالات خواب، تشخیص علت اصلی اختلال ضروری است.

بهترین روش برای درمان اختلالات خواب چیست؟

بسته به اینکه به چه نوع اختلال خوابی دچار باشید، روش‌های درمانی متفاوت است! برای مثال، افرادی که به پرخوابی دچار هستند، نسبت به افرادی که سخت به خواب می‌روند، درمان‌های متفاوتی خواهند داشت؛ در حالت کلی، استفاده از درمان‌های پزشکی و اصلاح سبک زندگی، تاثیر بسزایی بر درمان اختلال خواب دارند.

در ادامه به جزئیات بیشتری درباره درمان اختلال در خواب می‌پردازیم:

درمان دارویی اختلال خواب

پزشک متخصص برای بهبود وضعیت خواب بیمار داروهایی را تجویز می‌کند؛ از جمله این داروها، می‌توان به قرص‌های خواب‌آور، مکمل‌های ملاتونین، داروهای ضد آلرژی و سرماخوردگی اشاره کرد. تشخیص اینکه چه نوع دارویی، با چه دوزی برای درمان اختلال خواب لازم است؟ بر عهده پزشک متخصص خواهد بود. استفاده از برخی وسایل نیز، برای پیشگیری از عوارض اختلالات خواب توصیه می‌شود؛ گارد دندان، برای پیشگیری از دندان قروچه و دستگاه تنفس از جمله این وسایل هستند.

درمان‌های مشاوره‌ای

اگر بیمار در اثر اختلالات اعصاب و روان دچار اختلال خواب شده باشد، روش‌های مشاوره‌ای به درمان او کمک می‌کند؛ درمان شناختی رفتاری (CBT) از جمله روش‌های مشاوره‌ای، برای درمان اختلال خواب است. معمولا با درمان اختلالات اعصاب و روان از جمله افسردگی و استرس و اضطراب، وضعیت خواب بیمار بهبود پیدا می‌کند! در درمان افسردگی با rTMS، اولین تاثیر مثبت بر بیماران، بهبود نظم و کیفیت خواب آن‌ها است؛ این مساله برای درمان استرس و اضطراب با تحریک مغناطیسی مغز نیز برقرار است.

اصلاح سبک زندگی برای درمان اختلالات خواب

اگر سبک زندگی و روتین روزانه خود را اصلاح کنید، بخش مهمی از مشکلات خواب برطرف می‌گردند! مهم‌ترین تغییراتی که باعث افزایش کیفیت خواب می‌شوند، عبارتند از:

• اصلاح رژیم غذایی با کمک افزایش مصرف سبزیجات، ماهی و کاهش مصرف قند
• کم کردن مصرف الکل و نوشیدنی‌های الکلی و حذف دخانیات
• کاهش مصرف کافئین در طول روز به خصوص در ساعات بعد از ظهر و عصر
• کمتر نوشیدن آب قبل از خواب
• انجام ورزش برای افزایش آرامش ذهنی و کاهش استرس و اضطراب
• پرهیز از مصرف مواد دارای کربوهیدرات قبل از خواب
• تنظیم یک برنامه خواب و پایبندی به آن
• کاهش وزن اضافی بدن

اگر بتوانید ساعت خواب و بیداری را تنظیم کرده و به آن پایبند بمانید، کیفیت خواب به شدت افزایش می‌یابد! معمولا در روزهای تعطیل، وسوسه خواب بیشتر به وجود می‌آید؛ اما اگر تسلیم این وسوسه شوید، در طول هفته برای خوابیدن و بیدار شدن دچار مشکل خواهید شد.

درمان اختلال خواب در کلینیک زیمادرمان تهران

گام اول برای درمان اختلالات خواب، انتخاب یک پزشک متخصص است؛ ضمن اینکه، پزشک شما باید تجربه کافی در زمینه تشخیص و درمان اختلال خواب داشته باشد! در این صورت، در بازه زمانی کوتاه‌تری می‌توانید از درمان خود نتیجه بگیرید. کلینیک زیما درمان تهران یک کلینیک تخصصی در زمینه درمان انواع اختلالات اعصاب و روان است؛ تیم متخصصان حاضر در این کلینیک، به شما کمک می‌کنند تا در کمترین زمان ممکن، علت اختلال در خواب را تشخیص داده و آن را درمان کنید. جهت دریافت نوبت در کلینیک زیما درمان با هدف درمان اختلال خواب، می‌توانید به قسمت رزرو نوبت در همین وب سایت مراجعه نمایید.

اختلالات خواب، می‌تواند به صورت خود به خود یا در اثر اختلالات و بیماری‌های دیگر به وجود آید. استرس و اضطراب و نداشتن سبک زندگی سالم، از علل اصلی اختلال در خواب به حساب می‌آیند. بنابراین، برای درمان اختلال خواب استفاده از درمان‌های پزشکی و اصلاح سبک زندگی، راهگشا خواهد بود. درمان اختلالات خواب برای بهبود کیفیت زندگی و افزایش بازده در فعالیت‌های روزمره، تاثیر بسزایی خواهد داشت.