یکی از اختلالاتی که می‌تواند سلامت جسمی افراد را تحت تاثیر قرار دهد، پرخوری عصبی (Stress-Eating) است؛ پرخوری عصبی که به آن بولیمیا (Bulimia) هم گفته میشود، شامل مصرف مقدار زیادی مواد غذایی (Bingeing)، در مدت زمانی کوتاه (مثلا زیر ۲ ساعت) است! به طوری که پس از آن، فرد از طریق استفراغ اجباری، یا مصرف ملین‌ها و دیورتیک‌ها، به پاکسازی روده‌های خود می‌پردازد (Purging). افرادی که به بیماری پر اشتهایی عصبی مبتلا هستند، معمولا یک چرخه پرخوری و پاکسازی (binge-purge) را دنبال می‌کنند، که حتی به چندین بار در روز نیز میرسد! تکرار این فرایند، باعث در خطر افتادن سلامت جسمی آن‌ها خواهد شد.
بسیاری از افراد صرف نظر از جنسیت آن‌ها، درگیر Stress-Eating هستند؛ با این حال این اختلال، بیشتر در زنان دیده میشود! عمده افراد مبتلا به بیماری بولیمیا، در بازه سنی ۳۰ تا ۵۰ سالگی دچار عوارض این بیماری می‌شوند؛ زیرا تا قبل از آن، معمولا افراد می‌توانند وزن طبیعی یا کمی بیشتر از آن را حفظ کنند. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، برای جلوگیری از پرخوری عصبی، از دو راه برای رفع مشکل خود کمک می‌گیرند؛ یا استفراغ‌های عمدی و استفاده از ملین‌ها یا اقداماتی مانند روزه گرفتن و ورزش شدید.
در این مقاله از کلینیک مغز و اعصاب زیمادرمان، اطلاعات بیشتری در این باره ارائه خواهیم داد.
مفهوم پرخوری عصبی چیست؟
یکی از مهم‌ترین اختلالات روانشناختی و غذا خوردن، پرخوری عصبی یا بولیمیا نامیده میشود؛ افراد مبتلا به این اختلال، در مدت زمان کوتاهی حجم زیادی از مواد غذایی را مصرف می‌کنند! این گونه بیماران معمولا در هنگام خوردن غذا، کنترلی بر روی اشتهای خود ندارند؛ مسلما صرف حجم بالایی از مواد غذایی، باعث اضافه وزن میشود.verywellmind
مبتلایان به پر اشتهایی عصبی، از روش‌های نادرست برای کاهش وزن کمک می‌گیرند:
- استفراغ عمدی
- روزه داری
- استفاده بیش از حد از ملین‌ها و دیورتیک‌ها
- ورزش شدید و اجباری
از روش‌های پیشگیری از افزایش وزن، در افراد مبتلا به بولیمیا است! معمولا در اواخر دوران کودکی و اوایل بزرگسالی، بیماری بولیمیا ظاهر میشود؛ این افراد، هنگام غذا خوردن و پرخوری، احساس شرم دارند؛ آن‌ها سعی می‌کنند با روش‌های پاکسازی، مانند استفراغ عمدی، حس بهتری پیدا کنند. البته آن‌ها فرایند پرخوری و پاکسازی خود را در خفا انجام می‌دهند.
علل ابتلا به بیماری بولیمیا چیست؟
ابتلا به اختلال پرخوری عصبی، علت مشخصی ندارد! در واقع، علت این اختلال هنوز به طور دقیق مشخص نشده است؛ با این حال، عوامل زیادی می‌توانند در ابتلای افراد به غذا خوردن احساسی (Emotional Eating)، یا همان بولیمیا نقش داشته باشند.
برخی از مهم‌ترین علل پرخوری عصبی به قرار زیر هستند:
- عوامل بیولوژیکی ژنتیک و وراثت
- وجود افراد مبتلا به پرخوری عصبی در خانواده
- تاثیر رسانه‌ها و داشتن الگوهای نامناسب
- داشتن الگوهای فکری منفی
- بدآموزی از رفتار دیگران
- تروما
یکی از مشکلاتی که بسیاری از افراد مبتلا به بیماری بولیمیا با آن روبرو هستند، ابتلا به سایر اختلالات اعصاب و روان است؛ برای مثال، اکثر افرادی که دچار Bulimia هستند، اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، وسواس فکری اجباری و اختلالات مصرف مواد را نیز تجربه می‌کنند! به همین دلیل، برای درمان پرخوری عصبی، پزشک متخصص باید وجود چنین اختلالاتی را نیز بررسی کند.hopkinsmedicine
علائم بیماری Stress-Eating چیست؟
به طور کلی، علائم ابتلا به اختلال پرخوری عصبی، در چند گروه تقسیم بندی می‌شوند:
- علائم فیزیکی
- علائم رفتاری
- علائم عاطفی و احساسی.
در ادامه کلیه علائم بیماری بولیمیا را معرفی می‌کنیم:
علائم فیزیکی پرخوری عصبی
یکی از رایج‌ترین نشانه‌های ابتلا به Emotional Eating، فرسایش سطح داخلی دندان‌ها است؛ بسیاری از دندانپزشکان، بر این باورند که بیماران مبتلا به بولیمیا، به دلیل استفراغ بیش از حد، دچار فرسایش دندان در سطح داخلی می‌شوند! با این حال، سلامت دهان و دندان تنها نشانه فیزیکی ابتلا به پر اشتهایی عصبی نیست.
در ادامه، برخی از رایج‌ترین نشانه‌های فیزیکی این اختلال را نام می‌بریم:
- چشم‌های پرخون
- وجود پینه در پشت دست
- درد قفسه سینه
- احساس تپش قلب
- گلو درد مکرر
- سردرد
- یبوست مزمن به دلیل مصرف بیش از حد ملین
- به هم خوردن تعادل الکترولیت‌ها در بدن و کم آبی
- ایجاد زخم در محیط دهان
- تورم دست و پا
- سبکی سر و از دست دادن تعادل
- ایجاد غدد متورم و گرد در ناحیه فک
- استفراغ خون
- حساسیت دندان
- زرد شدن و لکه‌دار شدن دندان‌ها و پوسیدگی آن ها
افرادی که از استفراغ عمدی برای پاکسازی استفاده می‌کنند، عموما گونه‌های پف کرده دارند؛ پینه پشت دست نیز، ناشی از فرو بردن دست در دهان، برای استفراغ عمدی است! البته، برخی از بیماران بدون انجام چنین حرکتی می‌توانند استفراغ کنند؛ بنابراین ممکن است مبتلایان به پرخوری عصبی، چنین نشانه‌ای را نداشته باشند.
علائم رفتاری در افراد مبتلا به پر اشتهایی عصبی
علائم رفتاری پرخوری عصبی، توسط اطرافیان و خانواده تشخیص داده می‌شوند؛ از جمله این علائم می‌توان موارد زیر را نام برد:
- رفتارهایی مانند پنهان کردن غذا
- سرقت غذا
- خوردن مقادیر زیادی از مواد غذایی در یک وعده
- شواهدی که نشان دهنده پاکسازی هستند؛ برای مثال، دستشویی رفتن یا دوش گرفتن بلافاصله پس از غذا
- همراه داشتن دائمی قرص‌های ملین یا دیورتیک‌ها
- ناامید بودن از ورزش کردن
- عادات غذایی افراطی مانند رژیم غذایی سخت و پرخوری پس از آن
- خستگی ظاهری
- کم شدن مواد غذایی در منزل
- دور شدن از دوستان و اعضای خانواده
علائم احساسی بولیمیا
پرخوری عصبی را غذا خوردن احساسی نیز می‌دانند! علت این مساله، بروز انواع اختلالات اعصاب و روان در بیماران مبتلا به بولیمیا است؛ بعضی از مهم‌ترین اختلالات اعصاب و روان در بیماران پر اشتهای عصبی، شامل موارد زیر هستند:
- تحریک پذیری شدید
- افسردگی
- انتقاد از خود
- نوسانات خلقی
- نیاز شدید به تایید شدن
- احساس نداشتن کنترل بر رفتار
- از دست دادن اعتماد به نفس درباره ظاهر و وزن
چه کسانی در معرض خطر پرخوری عصبی هستند؟
ابتلا به پر اشتهایی عصبی عمدتا در زنان رخ می‌دهد؛ اما مردان نیز می‌توانند به این اختلال عصبی دچار گردند! ابتلا به پرخوری عصبی، عمدتا در سال‌های نوجوانی رخ می‌دهد؛ بیماران معمولا تا سنین ۳۰ سالگی، می‌توانند وزن طبیعی یا اضافه وزن محدود خود را حفظ کنند؛ در نتیجه، علائم اولیه Bulimia در آن‌ها ظاهر نمی‌شود، اما در بازه سنی ۳۰ تا ۵۰ سالگی، بیماری بولیمیا تشخیص داده میشود.eatingdisorderhope
عمده بیماران اختلالات خوردن، از خانواده‌هایی هستند که سابقه این اختلالات و بیماری‌های جسمی و سایر مشکلات سلامت روان را دارند؛ مهم‌ترین اختلالاتی که می‌توانند عامل ابتلا به پرخوری عصبی باشند، شامل اختلالات اضطرابی، اختلال مصرف مواد و نوسانات خلقی هستند. نکته دیگر اینکه، اختلال Stress-Eating معمولا در افرادی ظاهر میشود که اعتماد به نفس پایینی دارند؛ عمده این بیماران، به دلیل ترس خود از اضافه وزن، دچار پر اشتهایی عصبی می‌شوند.
روش تشخیص پرخوری عصبی چیست؟
بسیاری از بیماران، Bulimia خود را تا جایی که بتوانند مخفی نگه می‌دارند؛ البته ناآگاهی اعضای خانواده و دوستان درباره این اختلال نیز، باعث میشود تا متوجه بیماری فرد نشوند! اما یک روانپزشک، می‌تواند با بررسی رفتارهای فرد از نظر خانواده و دوستان، وجود این اختلال را در او تشخیص دهد؛ همچنین ممکن است لازم باشد بیمار برخی تست‌های روانشناسی را انجام دهد.
برای تشخیص Bulimia، پزشک متخصص انجام آزمایش خون را درخواست می‌کند؛ این آزمایش وضعیت سلامت عمومی فرد را تعیین خواهد کرد! دقت داشته باشید که تشخیص Stress-Eating در مراحل اولیه، مانع از عوارض جدی آن می‌گردد.centerfordiscovery در حالت کلی، بولیمیا و سوء تغذیه ناشی از آن، تاثیر بسزایی بر سلامت سایر اندام بدن خواهد داشت؛ ناگفته نماند که بولیمیا در حالت حاد آن، می‌تواند کشنده باشد! بنابراین در صورتی که علائم پرخوری عصبی را در خود مشاهده می‌کنید، حتما به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید.
انواع پرخوری عصبی کدامند؟
هر فردی می‌تواند به بیماری بولیمیا دچار شود؛ اما تاثیر و خطرات این اختلال عصبی در افراد مختلف، متفاوت است! در ادامه، انواع پرخوری عصبی را در وضعیت‌های مختلف تشریح می‌کنیم:
Stress-Eating در بارداری
پرخوری عصبی در دوران بارداری، هم سلامت مادر و هم سلامت جنین را به خطر می‌اندازد؛ در واقع، ابتلا به بولیمیا، باعث بروز اختلالات تغذیه‌ای در طول بارداری و بعد از آن خواهد شد! مادرانی که به پرخوری عصبی مبتلا هستند، نوزادانی کم وزن به دنیا می‌آورند. سوء تغذیه و کم وزنی نوزادان، به گونه‌ای است که ممکن است بیماری‌های جدی در طول عمر، گریبان گیر آن‌ها گردد.
بیماری پرخوری عصبی در کودکان
پرخوری عصبی در کودکان، نشانه‌های خاص خود را دارد؛ با این حال، سیکل‌های پرخوری و پاکسازی نیز در کودکان وجود دارند! عمده کودکانی که به این اختلال عصبی مبتلا هستند، ممکن است دچار تغییرات وزنی شوند؛ اما برای تشخیص پرخوری عصبی در کودکان، باید به علائم دیگر نیز توجه نمود. برای مثال، کودکان با پر اشتهایی عصبی، علاقه شدیدی به شیرینی و شکلات دارند. همچنین این گونه کودکان، اغلب از خوردن وعده‌های غذایی طفره می‌روند؛ زیرا این رفتار می‌تواند جبرانی برای پرخوری‌های عصبی آن‌ها باشد.
اختلال بولیمیا در سالمندان
پرخوری عصبی در سالمندان، اختلالی است که معمولا به درستی تشخیص داده نمی‌شود؛ با این حال، بسیاری از افراد در سنین بالا، در اثر استرس و سایر عوامل، به Emotional Eating دچار می‌شوند! پرخوری عصبی در سالمندان، ممکن است در اثر عوامل محرک در گذشته، مانند طلاق، بیماری‌های جسمانی، یائسگی در زنان و مانند آن‌ها به وجود آید.
ارتباط افسردگی و بیماری بولیمیا چیست؟
همواره یک ارتباط قوی بین پرخوری عصبی و افسردگی وجود دارد! در تحقیقاتی که تاکنون انجام گرفته‌اند، مشخص شد که ۵۹ درصد افراد مبتلا به پر اشتهایی عصبی، در دوره‌هایی از زندگی خود افسردگی اساسی را تجربه کرده‌اند؛ همچنین، در مطالعه دیگری مشخص شد که ۷۹ درصد از بیماران مبتلا به بولیمیا، دچار افسردگی نیز هستند.
مطالعه پیشنهادی: بهترین روش درمان افسردگی
ارتباط اضطراب و پرخوری عصبی چیست؟
بسیاری از افراد، پس از یک واقعه بد یا در یک موقعیت استرس‌زا، تمایل بیشتری به خوردن مواد غذایی دارند؛ علت این مساله این است که در زمان‌های پر استرس، سطح هورمون کورتیزول در بدن افزایش می‌یابد! در نتیجه، احساس گرسنگی بیشتر شده و فرد دچار پرخوری خواهد شد.
معمولا افراد مضطرب در اثر خوردن شیرینی و کربوهیدرات، حس بهتری پیدا می‌کنند! چون پس از خوردن این گونه مواد غذایی، هورمون سروتونین در بدن ترشح میشود؛ پس خلق و خوی او را بهتر می‌کند. با این حال، احساس آرامش ناشی از پرخوری، چندان طولانی نبوده و شخص مجددا دچار احساس خستگی می‌گردد.
بهترین روش برای درمان پرخوری عصبی چیست؟
غذا خوردن احساسی، آسیب‌های شدیدی را به اندام مختلف بدن وارد می‌کند؛ به همین دلیل، لازم است درمان این اختلال را در اولویت قرار دهید! برای درمان پرخوری عصبی، روش‌های مختلفی وجود دارند. معمولا ترکیبی از درمان‌ها و مراقبت‌ها باید انجام گیرد، تا فرد احساس بهتری داشته باشد.
در ادامه، به انواع روش‌های درمان بولیمیا می‌پردازیم:
درمان Stress-Eating با روان درمانی
یکی از روش‌های تاثیرگذار در درمان پرخوری عصبی، استفاده از درمان‌های روانشناختی است؛ روان درمانی بیماران مبتلا به این اختلال عصبی، می‌تواند به صورت فردی، خانوادگی یا گروهی انجام شود! انواع درمان‌های شناختی رفتاری برای درمان این اختلال، به قرار زیر هستند:
درمان شناختی رفتاری (CBT)
در این روش درمانی، هدف روانپزشک کمک به بیمار برای شناسایی افکار و نگرش‌های منفی است؛ در واقع، بیمار با استفاده از روش CBT یاد می‌گیرد که چگونه افکار و نگرش‌های خود، درباره وزن و فرم بدن را تغییر دهد! هنگامی که توانایی تغییر افکار در بیمار مبتلا به پرخوری عصبی شکل گیرد، زمینه برای درمان بولیمیا فراهم میشود؛ بخش مهمی از درمان بولیمیا با استفاده از CBT، این است که رفتارهای پاکسازی فرد، مانند استفراغ عمدی، با تاخیر انجام گرفته و در نهایت قطع می‌شوند.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)
روش دیگر روان درمانی، پرخوری عصبی رفتار درمانی دیالکتیکی نامیده میشود؛ این روش، زیر مجموعه‌ای از CBT است که آگاهی فرد را بالاتر می‌برد! به این معنا که شخص می‌آموزد چگونه روابط خود را بهبود بخشیده، و هیجانات و پریشانی‌های خود را چگونه تحمل یا مدیریت کند.
روان درمانی مبتنی بر خانواده (FBT)
در این روش درمانی، درمان پرخوری عصبی به صورت خانواده محور پیش می‌رود؛ به این معنا که والدین و نزدیکان بیمار وظیفه کنترل غذا خوردن فرد را بر عهده می‌گیرند! این آموزش‌ها، تا زمانی که شخص بتواند وعده‌های غذایی و حجم مواد غذایی مصرفی خود را کنترل کند، ادامه می‌یابد؛ هنگامی که فرد به استقلال کافی در غذا خوردن برسد، در اصل درمان پرخوری عصبی به نتیجه رسیده است.
درمان بولیمیا با دارو
در درمان هر نوع اختلال اعصاب و روان، استفاده از داروهای مختلف امری طبیعی است؛ اتفاقا برای درمان پرخوری نیز، مصرف داروهای مختلف توصیه میشود! مخصوصا اگر پرخوری و پر اشتهایی عصبی، با اختلالاتی مانند افسردگی و اضطراب همراه باشد. از مهم‌ترین داروهای ضد افسردگی، که در درمان پرخوری عصبی به کار می‌روند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)؛ مثل زولوفت (سرترالین)، پروزاک (فلوکستین) و پاکسیل (پاروکستین)
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب نوراپی نفرین (SNRIs)؛ مثل افکسور (ونلافاکسین) و سیمبالتا (دولوکستین)
درمان‌های جایگزین برای بهبود پرخوری عصبی
غیر از روان درمانی و درمان دارویی بیماری بولیمیا، روش‌های جایگزین دیگر نیز برای درمان یه اختلال عصبی وجود دارد؛ با این حال، استفاده از این روش‌ها، تنها با نظارت پزشک متخصص و بر اساس تایید او باید انجام گیرد.
استفاده از روش‌های مختلف برای کنترل فرایندهای ذهنی
در این روش، شخص با استفاده از ورزش‌هایی مانند یوگا، تایچی، چی گونگ و رقص، برای بهبود پرخوری عصبی خود تلاش می‌کند؛ این گونه ورزش‌ها، دیدگاه بیماران درباره بدن و اندامشان را بهتر می‌کند! همچنین، با کمک این ورزش‌ها، فرایندهای ذهنی فرد برای مدیریت و کنترل چرخه‌های پاکسازی و پرخوری منظم می‌گردد. از روش‌های دیگر، می‌توان به هیپنوتیزم درمانی یا بیوفیدبک EEG اشاره کرد؛ کمک گرفتن از این نوع روش‌های درمانی، به نظر پزشک متخصص شما بستگی دارد.
نقش رژیم غذایی در درمان بولیمیا
افرادی که به پرخوری عصبی مبتلا می‌شوند، علاقه شدیدی به مصرف کربوهیدرات و قند دارند؛ بنابراین، اگر مقدار قند موجود در رژیم غذایی کاهش پیدا کند، می‌توان به درمان پرخوری عصبی کمک کرد! بهتر است بیماران مبتلا به پر اشتهایی عصبی، از یک رژیم غذایی سرشار از ویتامین C، ویتامین B، مکمل مولتی ویتامین یا مولتی مینرال استفاده کنند.
نکته‌ای که باید به آن توجه کنید، این است که درمان اختلال خوردن عصبی، زمانبر است! زیرا تمام عادت‌های غذایی فرد، باید اصلاح گردند؛ بنابراین لازم است درمان‌های پزشکی و غیر پزشکی خود را، به صورت مستمر دنبال کرده و تا رسیدن به نتیجه مناسب آن را ادامه دهید.
برای جلوگیری از پرخوری عصبی چه کنیم؟
یکی از مهم‌ترین مسائلی که باید به آن توجه کنید این است که درمان اختلالات خوردن، لازم و ضروری است! اما رعایت برخی مراقبت‌ها، به شما کمک می‌کند تا دوران بهبودی را زودتر پشت سر بگذارید؛ در واقع، شما باید برای درمان قطعی یا جلوگیری از پرخوری عصبی، مراقبت‌هایی را داشته باشید که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- با خودتان مهربان باشید؛ نباید انتظار نتیجه فوری داشته باشید. زیرا ایجاد عادت‌های غذایی سالم و تفکر جدید، زمانبر است.
- به درمان خود پایبند باشید؛ اگر در طول درمان، وسوسه پرخوری یا کنار گذاشتن درمان، شما را آزار می‌دهد بر پایبندی خود به برنامه درمانی تمرکز کنید. در چنین مواردی با روانپزشک خود در ارتباط باشید تا بتوانید بر حس منفی خود غلبه کنید.
- از تکنیک‌های آرامبخش استفاده کنید؛ هر نوع عملی که به شما کمک می‌کند با احساس پریشانی خود کنار بیایید را انجام دهید. مواردی مانند تنفس عمیق و تکنیک‌های مناسب برای رفع تنش عضلانی، از جمله این کارها هستند.
- از پشتیبانان خود کمک بگیرید؛ اعضای خانواده و افرادی که با شما نزدیک هستند، همراهان خوبی برای شما خواهند بود. اگر نیاز به کمک اضافی یا فضای امن دارید، می‌توانید با نزدیکان خود تماس بگیرید.
- جملات مثبت را به خود تلقین کنید؛ این کار برای از بین بردن افکار منفی و بهبود ادراک شما راهکار مناسبی است. تکرار جملات تاکیدی مثبت در طول روز، آرامش شما را افزایش داده و انگیزه شما را تقویت می‌کند. تکرار این جملات مثبت در هنگام بروز افکار منفی، شما را در مسیر افکار مثبت قرار می‌دهد.
برای درمان پرخوری عصبی به کجا مراجعه کنیم؟
پیش از این، اشاره کردیم که یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای درمان پرخوری عصبی، مراجعه به روانپزشکان مجرب است؛ یک پزشک متخصص و با تجربه، بهترین برنامه درمانی را برای بیماران بولیمیک تنظیم می‌کند! درمان پر اشتهایی عصبی، یک فرایند حساس و زمانبر است. بنابراین پزشک شما باید در طول درمان، همواره در کنار شما باشد.
تیم متخصص حاضر در کلینیک زیما درمان تهران، تجربه فراوانی در زمینه درمان پرخوری عصبی دارند. از این رو، بیمارانی که به این کلینیک مراجعه می‌کنند، می‌توانند در مدت زمانی معقول، به نتایج رضایت بخشی برسند؛ چنانچه قصد ارتباط با پزشکان زیما درمان را دارید می‌توانید در قسمت رزرو نوبت، اطلاعات خود را ثبت نمایید.
