درمان افسردگی با دستگاه تحریک مغناطیسی مغز (آر تی ام اس)

ناامیدی، احساس بد دائمی، ترک لذت یا Anhedonia، تحریک پذیری، بی خوابی یا Insomnia و … همگی جز علائم رنج آور اختلال افسردگی هستند؛ که هر شخصی رو مجاب میکنه به درمان افسردگی روی بیاره! روش های مختلفی برای درمان افسردگی وجود دارد، و خبر خوب اینکه یک روش جدید به اسم تحریک مغناطیسی مغز با کمترین عوارض و بیشترین اثر بخشی وجود دارد. درمان افسردگی با rTMS دارای تاییدیه سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) هست، و اثر بخشی اون کاملا اثبات شده! این روش برخلاف روش های دارویی درمان افسردگی، عوارض کمتری دارد، و به نسبت روانکاوی و روش های روانشناسی، اثربخشی سریعتر و بیشتر.

در درمان افسردگی با آر تی ام اس، نورون های عصبی و سلول های مغزی بخش های مختلفی از مغز با یک میدان مغناطیسی تحریک میشود؛ این روش حتی زمانی که دارودرمانی و مشاوره هم نتواند به بهبود روان بیمار کمک کند، اثر بخش است! درمان افسردگی با دستگاه آر تی ام اس، به صورت جلسه‌ای برای بیمار انجام می‌گیرد. در هر جلسه کویل دستگاه بر روی سر بیمار قرار می‌گیرد تا پالس‌های مغناطیسی به مغز ارسال شوند؛ تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان بیمار، به نوع اختلال روانی و شدت آن بستگی دارد.

درمان افسردگی با rTMS چگونه است؟

درمان افسردگی با rTMS، یک روش غیر دارویی و غیر تهاجمی است؛ این روش توسط FDA، برای درمان این اختلال تایید شده است! این روش زمانی به کار می‌رود که، روش‌های معمول مانند دارو درمانی و روان درمانی نتوانند اثربخش باشند! البته در برخی موارد خاص، بنا بر تایید و تشخیص پزشک متخصص، می‌توان به عنوان درمان اولیه نیز از آن استفاده نمود. حتی گاهی لازم است درمان اختلال افسردگی با دستگاه rTMS، به صورت درمان مکمل در کنار داروهای ضد افسردگی دنبال شود.^psychcentral

برای درمان افسردگی با تحریک مغناطیسی مغز rTMS، یک سیم پیچ الکترومغناطیسی بر روی پوست سر قرار می‌گیرد؛ این سیم پیچ با ایجاد میدان الکترومغناطیسی، پالس‌های مغناطیسی را به سمت مغز ارسال می‌کند. این پالس‌ها، دقیقا به سلول‌های عصبی واقع در نواحی خاصی از مغز برخورد می‌کنند؛ یعنی همان قسمت‌هایی از مغز، که در کنترل خلق و خو و افسردگی نقش دارند. وظیفه پالس‌های مغناطیسی این است که، نورون‌های مغزی غیرفعال در طول افسردگی را تحریک نمایند.

درمان انواع افسردگی با آر تی ام اس

افسردگی‌های شدید را می‌توان، به کمک تحریک مغناطیسی مغز درمان نمود؛ به طور کلی، دستگاه rTMS جدیدترین درمان افسردگی، برای افراد مقاوم به درمان‌های مرسوم است! کسانی که حداقل از یک داروی ضد افسردگی استفاده کرده و نتیجه‌ای دریافت نکرده باشند، می‌توانند از درمان با rTMS بهره ببرند.

تاریخچه مغناطیس درمانی افسردگی

ایده استفاده از میدان‌های مغناطیسی پالسی، از سال ۱۹۶۵ آغاز شد! تا قبل از آن، با کشف قانون القای فارادی در سال ۱۸۳۱، تحقیقات بسیاری در زمینه تاثیر میدان مغناطیسی بر پدیده‌های مختلف انجام گرفته بود؛ اما از ۱۹۶۵ به بعد مشخص شد که تحریک مغناطیسی پالسی، می‌تواند فعالیت قشر مغز را تغییر داده و حرکات بدن را تحت تاثیر قرار دهد! بر همین اساس، اولین دستگاه تی ام اس برای درمان افسردگی به کار گرفته شد، که با کمک آن پالس‌هایی با فاصله زمانی ۳ ثانیه، به قشر حرکتی مغز اعمال می‌شدند.

با گذشت زمان و پیشرفت فناوری، پارامترهای مختلف مانند شدت پالس، فناوری‌های خنک‌کننده و نوع سیم پیچ‌های دستگاه، تحت مطالعات بیشتر قرار گرفتند. در واقع، تحقیقات مکرر نشان دادند که تی ام اس مکرر یا همان rTMS، منجر به مداخله درمانی کانونی می‌گردد و از این رو، می‌تواند فعالیت قشر کانونی را کاهش یا افزایش دهد. با توجه به مشخصات پالس‌های اعمال شده، شدت تحریک قشر مغز متفاوت خواهد بود! پالس‌هایی با فرکانس ۵ هرتز تا ۲۰ هرتز، در زمره تحریک فرکانس بالا قرار می‌گیرند، که یک تحریک گسترده در قشر مغز ایجاد خواهند کرد.

مطالعات بالینی دستگاه آر تی ام اس

از اوایل دهه ۱۹۹۰، درمان با آر تی ام اس، به عنوان جدیدترین روش درمان افسردگی ماژور مورد مطالعه قرار گرفت؛ اما تحقیقات گسترده‌تر زمانی شدت گرفت، که در سال ۲۰۰۴، گروهی از بیماران با این روش تحت درمان قرار گرفتند. ویژگی مشترک در این بیماران این بود، که همگی به اختلال افسردگی اساسی مبتلا بودند و درمان دارویی، آن‌ها را درمان نکرده بود. استفاده از دستگاه تی ام اس برای درمان افسردگی این افراد، مشخص کرد که آر تی ام اس با فرکانس بالا، می‌تواند نرخ پاسخ و بهبودی بیشتری در آن‌ها ایجاد کند.

تجربیات بیماران از درمان افسردگی با rTMS

استفاده از روش TMS مکرر برای درمان افسردگی شدید، یک روش اثربخش و کم عارضه به حساب می‌آید! این موضوع را می‌توان از نظرسنجی بیماران، پس از درمان افسردگی با آر تی ام اس متوجه شد؛ بسیاری از افرادی که تحت درمان افسردگی با دستگاه rTMS قرار می‌گیرند، ادعا می‌کنند که هیچ گونه عارضه جدی برای آن‌ها ایجاد نمی‌شود! حتی بسیاری از این افراد، بلافاصله پس از اتمام جلسه درمانی خود، می‌توانند به فعالیت‌های روزمره مشغول شوند؛ بدون آنکه احساس ناراحتی جدی داشته باشند.

همچنین، بسیاری از بیماران ادعا می‌کنند که پس از انجام تحریک مغناطیسی مغز، نتایج فوق العاده‌ای دریافت کرده‌اند؛ این در حالی است که بسیاری از آن‌ها، طی سال‌ها مصرف دارو و روان درمانی، نتوانسته‌اند به نتایج رضایت بخشی برسند!

مدت درمان و تعداد جلسات درمان افسردگی با آر تی ام اس

برای درمان افسردگی با rTMS، به هیچ گونه بیهوشی یا جراحی نیاز نیست؛ این روش غیر تهاجمی در هر جلسه، به ۳۰ تا ۶۰ دقیقه زمان نیاز دارد! جلسه اول درمان، مدت زمان بیشتری نسبت به جلسات دیگر طول می‌کشد؛ زیرا در جلسه اول، اپراتور در تلاش است تا بهترین محل برای کویل دستگاه را مشخص کند. از جلسات دوم به بعد، کویل دستگاه مطابق با همین تنظیمات بر روی سر بیمار قرار می‌گیرد؛ تعداد جلسات rTMS مورد نیاز برای هر فرد، بنابر نوع اختلال روانی و شدت آن مشخص خواهد شد.

هزینه درمان افسردگی با rTMS چقدر است؟

هزینه درمان افسردگی با دستگاه rTMS به صورت جلسه‌ای محاسبه می‌شود؛ البته هزینه هر جلسه درمان با rTMS به نوع اختلال بستگی ندارد! اما هزینه کل درمان شما، بر اساس تعداد جلسات تعیین می‌گردد. بنابراین هر چه تعداد جلسات بیشتر باشد، هزینه درمان افسردگی با آر تی ام اس بیشتر است. درباره پشتیبانی بیمه از هزینه‌های درمان با rTMS نیز، هنوز قواعد مشخصی وجود ندارد؛ بهتر است در این باره از کارشناسان بیمه درمانی خود سوال کنید.

نکته دیگر اینکه درمان انواع افسردگی با rTMS در هر کلینیک، هزینه متفاوتی دارد! هزینه هر جلسه درمان افسردگی با دستگاه rTMS (در شهریور ۱۴۰۲)، از ۶۵۰ هزار تومان تا ۲ میلیون تومان متغیر است؛ حتی در برخی کلینیک‌ها، به ازای هر لوب مغزی، هزینه جدا از بیمار دریافت می‌شود.

مزایا و فواید درمان افسردگی با دستگاه rTMS

پیشرفته‌ترین روش درمان افسردگی تا امروز، استفاده از دستگاه rTMS است؛ اما بسیاری از افراد مزایا و فواید آن را نمی‌دانند! از مزایای درمان افسردگی ماژور با rTMS، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. بدون نیاز به بیهوشی یا جراحی
2. نداشتن عوارض الکتروشوک مانند از دست دادن حافظه
3. امکان تحریک مغناطیسی مغز به صورت کاملا موضعی (در روش الکتروشوک تمام مغز تحت تاثیر قرار می‌گیرد)
4. عدم نیاز به کاشت الکترودهای مغزی
5. اثربخشی عالی
6. بیشترین تاثیر در تناسب و بهبود کیفیت خواب بیمار نسبت به روش‌های درمانی دیگر
7. امکان انجام فعالیت‌های روزمره بلافاصله پس از جلسات درمانی

یکی از بهترین مزایایی که می‌توان برای درمان افسردگی با rTMS بیان کرد، کم بودن عوارض آن نسبت به روش‌های دیگر است؛ برای مثال، داروهای افسردگی، عوارض زیادی ممکن است برای فرد در پی داشته باشند! از جمله این عوارض، می‌توان به کاهش یا افزایش وزن، اختلال در خواب و اختلالات جنسی اشاره نمود. این در حالی است که روش rTMS، این گونه عوارض را ندارد. ضمن این که در بهبود و افزایش کیفیت خواب، تاثیر فوق العاده‌ای خواهد داشت.^{lindnercenterofhope}

اقدامات قبل از درمان افسردگی با rTMS

برای اینکه بتوانید فرایند درمان افسردگی با rTMS را آغاز نمایید، لازم است ابتدا توسط پزشک متخصص معاینه شوید؛ دقت کنید که درمان افسردگی با دستگاه آر تی ام اس، هیچ گاه اولین گزینه نیست! یعنی بیمار باید ابتدا روش‌های مرسوم مانند روان درمانی، و مصرف داروهای ضد افسردگی را پشت سر بگذارد. اگر این روش‌ها، نتیجه قابل قبولی را نداشته باشند، جدیدترین درمان افسردگی یعنی تحریک مغناطیسی مغز را انجام می‌گیرد؛ به این ترتیب، قبل از درمان افسردگی با آر تی ام اس باید حتما تاییدیه پزشک معالج را داشته باشید.

آیا درمان افسردگی با تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) عوارض دارد؟

درمان افسردگی با تحریک مغناطیسی مغز rTMS نیز، مانند درمان‌های دیگر، بدون عارضه نیست! اما عوارض این روش، بسیار محدود و موقتی هستند؛ ناگفته نماند که این عوارض، عمدتا به جلسات اول محدود می‌شوند. یعنی با تکرار جلسات، عوارض می‌توانند کامل از بین بروند.

از عوارض rTMS، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سر درد خفیف
• احساس سبکی در سر
• احساس درد در پوست سر
• سوزن سوزن شدن فک، صورت یا سر
• مشکلات شنوایی

درمان افسردگی با rTMS دائمی است یا بازگشت پذیر؟

معمولا درمان، تا زمان بهبود علائم افسردگی ادامه دارد؛ بعضی بیماران باید پس از اتمام درمان، روش‌های مرسوم مانند روان درمانی را ادامه دهند! با این حال، اگر پس از مدتی علائم افسردگی شدید مجددا ظاهر گردند، می‌توان درمان افسردگی با rTMS را از سر گرفت؛ البته این مساله به نظر پزشک معالج بستگی دارد.

درصد موفقیت درمان افسردگی با تحریک مغناطیسی مغز (rTMS)

تحقیقات علمی نشان می‌دهند که درمان افسردگی با rTMS، چه به صورت یکتا و چه در ترکیب با روش‌های دیگر نتیجه بخش است! البته این روش برای افسردگی مقاوم به دارو و روان درمانی، به کار می‌رود؛ اینکه این روش درمانی، تا چه حد می‌تواند موثر باشد، هنوز در دست بررسی است. با این حال، بسیاری از متخصصان در تحقیقات خود اعلام کرده‌اند که استفاده از دستگاه rTMS برای درمان افسردگی، می‌تواند خلق و خوی فرد را بهبود ببخشد.

rTMS در مقایسه با سایر روش‌های درمان افسردگی

معمولا برای درمان افسردگی شدید یا جنرال، از روش‌های دارو درمانی و روان درمانی استفاده می‌شود؛ روش الکتروشوک نیز یکی از روش‌های درمانی برای افسردگی‌های مقاوم به دارو است. این روش نیاز به بیهوشی دارد، که ممکن است برای برخی از افراد امکان‌پذیر نباشد! به این ترتیب، به نظر می‌رسد درمان افسردگی با rTMS، بهترین روش برای درمان افسردگی است؛ مخصوصا برای بیماران مقاوم به داروهای ضدافسردگی.^{ncbi.nlm.nih.gov}

کدام روش بهتر است؟ درمان افسردگی با rTMS یا داروهای ضد افسردگی

زمانی می‌توان از درمان با دستگاه rTMS استفاده کرد، که فرد نسبت به دارو یا روان درمانی، مقاوم باشد؛ بنابراین نمی‌توان گفت که کدام روش بهتر است! حتی گاهی لازم است، ترکیب دو روش درمانی برای بهبود بیمار به کار گرفته شوند.

درمان افسردگی با rTMS در کلینیک زیما درمان

یکی از مراکز درمانی فعال در زمینه درمان افسردگی با rTMS، کلینیک زیما درمان است؛ در این کلینیک، یک تیم تخصصی متشکل از روانپزشکان و متخصصان مغز و اعصاب حضور دارند! بیمار توسط این متخصصان، تحت معاینات اولیه قرار می‌گیرد. در صورت صلاحدید پزشکان متخصص، و عدم وجود عوامل بازدارنده، درمان افسردگی با آر تی ام اس اجرا می‌شود. کلینیک زیما درمان کلیه خدمات درمان افسردگی با تحریک مغناطیسی مغز را با بالاترین کیفیت و کمترین هزینه (۶۵۰ هزار تومان به ازای هر جلسه) به بیماران ارائه می‌دهد.

رایج‌ترین سوالات درباره درمان افسردگی با آر تی ام اس

1. آیا درمان افسردگی با rTMS همراه با درد است؟ این روش، عملا بدون درد بوده و حتی نیازی به بیهوشی ندارد.
2. آیا درمان افسردگی با آر تی ام اس خطرناک است؟ rTMS یک دستگاه بی‌خطر برای درمان افسردگی است که تاییدیه FDA دارد.
3. بعد از پایان درمان با آر تی ام اس چه حسی خواهم داشت؟ درمان rTMS عوارض جدی ندارد. بنابراین معمولا پس از هر جلسه احساس ناراحتی نخواهید داشت.
4. آیا در طول درمان احساس راحتی خواهم داشت؟ در طول درمان شما نشسته یا دراز کشیده‌اید و کویل دستگاه روی سر قرار می‌گیرد. معمولا بیماران حس راحتی در حین درمان دارند.
5. آیا در طول درمان تنها خواهم ماند یا کسی می‌تواند در کنار من باشد؟ در طول درمان با rTMS اپراتور مراقب شما است. پس از اتمام جلسه نیز نیازی به مراقبت ندارید. بنابراین می‌توانید به تنهایی برای جلسه درمانی به کلینیک مراجعه کنید.

آیا روش درمانی rTMS برای افسردگی تایید شده است؟

با پیشرفت تحقیقات و رسیدن به نتایج فوق العاده از این روش درمانی، FDA در سال ۲۰۰۷، استفاده از تی ام اس را به عنوان جدیدترین روش درمان افسردگی ماژور تایید نمود. بر اساس پروتکل ارائه شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا، هر فرد می‌تواند تحریک مغناطیسی مغز برای درمان افسردگی را به مدت ۴ تا ۶ هفته و ۵ بار در هفته انجام دهد. شدت پالس‌ها به صورت ۱۰ هرتز و به مدت ۳۷.۵ دقیقه خواهد بود.

با اینکه اثربخشی بالینی تحریک مغناطیسی مغز برای درمان افسردگی، کاملا تایید شده، اما هنوز مشخص نیست که استفاده از دستگاه تی ام اس برای درمان افسردگی، تا چه حد نتایج پایدار دارد! با این حال، تاکنون مشخص شده که تقویت طولانی مدت فعالیت عصبی در نواحی کلیدی مغز، می‌تواند نقش اصلی را ایفا کند؛ ضمن اینکه تکرار جلسات درمانی، باعث پایداری انتقال سیگنال در سیناپس‌ها می‌شود که پاسخ به الگوهای خاص تحریک را بهتر خواهد کرد.^{psychiatryonline}

نکته‌ای که باید به آن دقت شود این است، که افراد مختلف از نظر فاصله پوست سر و ساختار سلولی قشر مغز با یکدیگر تفاوت دارند! از این رو، هنگام استفاده از دستگاه تی ام اس برای درمان افسردگی، پاسخ‌های متعددی به درمان خواهند داد. این مساله نشان می‌دهد که درمان با دستگاه تی ام اس، به عنوان جدیدترین روش درمان افسردگی ماژور، به تنظیمات مشخصی برای هر فرد نیاز دارد؛ برای مثال، باید در ابتدای درمان، حداقل دوز لازم برای تحریک مغناطیسی مغز فرد تعیین گردد.