7 تا از بهترین روش های درمان قطعی وسواس فکری عملی (OCD)

اختلال OCD، می‌تواند در هر زمینه‌ای مشکل ساز باشد؛ برای مثال، افکار مزاحم باعث می‌شوند تا فرد در طول روز چندین بار دست‌های خود را شسته یا ضدعفونی کند! یکی دیگر از حالت‌های دیگر وسواس فکری و عملی، تصور ابتلا به یک بیماری لاعلاج مانند سرطان است؛ به طوری که شخص دائما استرس ابتلا به این بیماری را با خود به همراه دارد.

لازم است اشاره کنیم که اختلال وسواس فکری عملی، با آنچه به صورت روزانه تجربه می‌کنیم، متفاوت خواهد بود؛ برای مثال شما ممکن است قبل از خروج از منزل، چندین بار اجاق گاز یا قفل در را چک کنید. اما این حالت، بیماری وسواس به حساب نمی‌آید؛ بلکه OCD، حالت بسیار شدیدتر و آزاردهنده‌تر از این حالت خواهد بود! این بیماری عموما با نوعی اجبار همراه است که زندگی شخص را به چالش می‌کشد.

بیماری وسواس فکر عملی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اختلال وسواس فکر عملی، یک بیماری مربوط به رفتار و عملکرد افراد است؛ بنابراین با هیچ آزمایش پزشکی قابل تشخیص نیست! معمولا برای تشخیص این اختلال باید یک روانشناس یا روانپزشک با فرد صحبت کند؛ سوال کردن درباره افکار، نوع رفتار، علائم و سوابق پزشکی سلامت روان، به تشخیص اختلال OCD کمک می‌کند. معیار تشخیص DSM نیز، برای تشخیص این اختلال قابل استفاده خواهد بود (DSM مخفف عبارت Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders است. حرف D تشخیص، حرف S آمار و ارقام و حرف M راهنما را یادآور می شود و در واقع یک سنجه در تشخیص اختلالات روانشناسی است).

برخی از مهم‌ترین معیارهایی که می‌توانند تشخیص وسواس فکری عملی را امکان‌پذیر نمایند، عبارتند از:

• داشتن دو حالت وسواس و اجبار به صورت تکی یا همزمان
• حالت‌های وسواس یا اجبار که بیشتر از یک ساعت در طول روز، ادامه دارد
• وسواس‌ها و اجبارهایی که روابط اجتماعی و مسئولیت‌های کاری فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند
• وجود برخی علائم خاص که از بیماری خاص، مصرف الکل، خوردن دارو یا کشیدن مواد، ناشی نمی‌شوند
• وجود برخی بیماری‌های اعصاب و روان مانند اضطراب شدید و اختلال پرخوری

تشخیص علائم اختلال OCD و شدت آن‌ها، تاثیر بسزایی بر انتخاب روش‌های درمان وسواس فکری عملی دارد؛ معمولا پزشک متخصص، برای انتخاب بهترین راه درمان اختلال وسواس فکری عملی، نیاز به یک بررسی کامل خواهد داشت.

اختلال وسواس فکری عملی چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

هر فرد با هر جنسیت و سن و سالی، می‌تواند به اختلال وسواس فکری و عملی دچار گردد؛ با این حال، میانگین سن شروع بیماری، در حدود ۱۹ سالگی تخمین زده می‌شود! از سوی دیگر، معمولا افرادی که در سنین بالای ۴۰ سالگی هستند، به ندرت دچار OCD می‌گردند. حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به این اختلال، از دوران کودکی و نوجوانی علائم وسواس فکری عملی را نشان می‌دهند؛ هر چه درمان اختلال وسواس فکری عملی در سنین پایین‌تری آغاز شود، نتیجه حاصل از درمان رضایت بخش‌تر خواهد بود.^{clevelandclinic}

درواقع اختلال روانی وسواس، از چیزی که فکر میکنید رایج تر است! تحقیقات نشان می دهد که، حدود ۲.۳ درصد از جمعیت جهان، یا از هر ۴۰ نفر ۱ نفر به OCD مبتلا می شوند و ۱.۲ درصد افراد، در دوره های ۱۲ ماهه به OCD مبتلا می شوند. OCD با دو علامت کلیدی تعریف می شود: وسواس فکری و اجبار؛ به این معنا که هر وسواس فکری، لزوما به اجبار منجر نمیشود!

از دیگر موارد قابل توجه درباره این اختلال اینکه، در زنان بیشتر از مردان شایع بوده؛ همچنین یک سوم افراد مبتلا به او سی دی، یک تیک عصبی نیز همراه آن دارند! همچنین شایع ترین وسواس ها شامل ترس از آلودگی، ترس از آسیب یا خطر، و افکار یا تصاویر جنسی ناخواسته است؛ این افراد اغلب به دلیل علائمی که دارند در زندگی روزمره خود پریشانی و اختلال قابل توجهی را تجربه می کنند.

عوارض وسواس فکری بر مغز

اختلال OCD می‌تواند ساختار مغزی را تا حدی تغییر دهد. این اختلال روانی، می‌تواند تراکم ماده خاکستری در مناطق مختلف مغز را به طور قابل توجهی کاهش دهد. حتی هنگامی که علائم وسواس فکری عملی شدید باشند، ممکن است نحوه عملکرد مغز بیمار را برای همیشه تغییر دهند؛ اما از طریق درمان استرس فکری با روان درمانی و دارو، می‌توان از عوارض وسواس فکری بر مغز کم کرد!

تاثیر درمان وسواس با دارو بر مغز

یکی از ترکیبات شیمیایی در مغز، که ارتباط بین قسمت‌های مختلف را برقرار می‌سازد، سروتونین نامیده می‌شود. در صورتی که حجم سروتونین ترشح شده در مغز به اندازه کافی نباشد، پیام رسانی بین مناطق مختلف مغز به درستی انجام نمی‌گیرد، که این در نهایت، بر خلق و خو و رفتارهای فرد تاثیر می‌گذارد. هنگامی که بیمار داروی وسواس را مصرف می‌کند، مقدار سروتونین موجود در مغز به تعادل رسیده و عملکرد مغز به مسیر صحیح باز می‌گردد. بررسی‌ها نشان می‌دهند که کودکان و بزرگسالانی که دارو مصرف می‌کنند، از نظر ساختار سطح مغز، کمی متفاوت هستند؛ این تفاوت‌ها در شقیقه‌ها، پشت سر و پیشانی بیشتر به چشم می‌آیند!

علائم وسواس فکری عملی کدامند؟

هنگامی که یک فرد به وسواس فکری و عملی دچار می‌شود، علائمی را مشاهده می‌کند؛ توجه به این علائم، به تشخیص زودهنگام و درمان وسواس فکری عملی کمک خواهد کرد. اصلی‌ترین علامت و نشانه بیماری وسواس فکری و عملی، افکار مزاحم، تکرار شونده و مضطرب‌کننده هستند! دقت کنید که این افکار، نباید با افکار معمولی که حتی اشخاص سالم نیز دارند، به اشتباه گرفته شوند؛ افکار ناشی از وسواس فکری عملی، به گونه‌ای هستند که فرد باید حتما به آن‌ها اهمیت دهد؛ حتی باید آن‌ها را عملی نماید! در غیر این صورت، باعث بروز اضطراب و استرس در او می‌گردند. 

در ادامه به نشانه‌های اصلی اختلال OCD اشاره می‌کنیم:

وسواس

در افرادی که به اختلال OCD دچار هستند، افکار ناخواسته یا تصاویر ذهنی باعث بروز اضطراب شدید می‌شوند؛ در بسیاری از موارد، فرد می‌داند که این گونه افکار کاملا نامعقول و غیر منطقی هستند! با این حال، بیماران نمی‌توانند این افکار را مدیریت یا کنترل نمایند؛ بخش مهمی از فرایند درمان وسواس فکری عملی، به همین مساله مربوط است.

برخی از نمونه‌های افکار وسواس گونه عبارتند از:

• ترس از تماس با آلودگی‌ها مانند میکروب‌ها یا خاک
• توجه بیش از حد به رفتارهای درست و غلط
• ترس از اشتباه کردن
• احساس شک یا انزجار از موارد مختلف
• نیاز غیرمنطقی به نظم، تقارن و آراستگی
• نگرانی‌های شدید درباره هویت و گرایش‌های جنسی
• احساس ترس درباره آسیب رساندن به خود یا اطرافیان

اجبار

یکی دیگر از علائم ابتلا به اختلال وسواس فکری عملی، ایجاد حالت اجبار در شخص است؛ به این معنا که فرد برای رهایی از افکار تکراری و آزاردهنده، اعمال تکراری را به اجبار انجام می‌دهد! با اینکه اجبار باعث احساس ناراحتی بیماران می‌شود، اما انجام آن‌ها به کاهش اضطرابشان کمک می‌کند.