روان درمانی و مشاوره، یکی از اصلی‌ترین روش‌هایی است که برای درمان انواع مشکلات سلامت روان، از جمله استرس و اضطراب، به کار می‌رود! تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب، رایج‌ترین تکنیک‌هایی هستند که به بهبود افکار، احساسات و رفتارهای بیمار مبتلا به این اختلال روانی، کمک می‌کنند. لازم است بدانید که روان درمانی با CBT، در کنار درمان استرس با rTMS و مصرف داروهای ضد اضطراب (SSRIها)، می‌تواند روند بهبود فرد را تسریع نماید!
استفاده از تکنیک‌های CBT در درمان استرس و اضطراب صبحگاهی، اضطراب اجتماعی، استرس پس از سانحه در کودکان و بزرگسالان و سایر اختلالات روانی مرتبط با اضطراب، مرسوم است؛ اما همه افراد به یک نوع تکنیک خاص، پاسخ درمانی مناسبی نمی‌دهند! بنابراین پزشک متخصص اعصاب و روان، باید یکی از انواع تکنیک‌ها شامل بازسازی شناختی، مواجهه درمانی، روزنامه نگاری و ثبت وقایع، تکنیک‌های آرامش و کاهش استرس و مواردی از این قبیل را بر روی بیمار امتحان کرده و بر اساس نتیجه درمان، بهترین روش را ادامه دهد. در ادامه این مطلب، توضیحات کاملی درباره انواع تکنیک‌های روان درمانی با CBT ارائه خواهیم داد.
منظور از درمان با CBT چیست؟
هنگامی که شخص با یک اختلال روانی، مانند استرس و اضطراب، افسردگی، اختلال دو قطبی، حملات پانیک و PTSD مواجه میشود، اولین گام برای بهبود سلامت روان او، مراجعه به یک متخصص اعصاب و روان و شرکت در جلسات روان درمانی است!
در طول این جلسات، پزشک متخصص با استفاده از روش‌های روان درمانی و مشاوره، از جمله تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب، استفاده می‌کند و با کمک این تکنیک‌ها، متوجه مشکلات رفتاری و شناختی بیمار خواهد شد. در واقع، فرد با استفاده از این تکنیک‌ها، تمامی درگیری‌های ذهنی و افکار و احساسات منفی خود را بیان می‌کند، تا در نهایت، روشی برای مقابله با آن‌ها و یا تغییر آن‌ها با رفتارهای مثبت بیابد!How Does CBT for Anxiety Work? (choosingtherapy.com)
موارد استفاده از تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب
تمامی زیر مجموعه‌های اختلال روانی استرس و اضطراب، از طریق روان درمانی با CBT قابل درمان هستند، که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
نکته‌ای که در مورد کاربرد روش‌های CBT برای درمان اضطراب وجود دارد، این است که هر تکنیک برای هر فرد پاسخ درمانی متفاوتی دارد! بنابراین پزشک متخصص اعصاب و روان، متناسب با شرایط روانی بیمار و با توجه به پاسخ درمانی وی به هر یک از تکنیک‌های CBT، بهترین برنامه‌ریزی درمانی را دنبال می‌کند.
۹ تکنیک CBT برای درمان اضطراب
در این قسمت از مقاله، انواع تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب را معرفی می‌کنیم. در هر یک از این روش‌ها، بیمار نگاه دقیق و عمیقی به الگوهای فکری منفی خود دارد و پس از آن، به دنبال جایگزینی آن‌ها با افکار مثبت خواهد بود!
بازسازی شناختی یا چارچوب بندی مجدد (Cognitive restructuring or reframing)
فرد مبتلا به استرس و اضطراب، ممکن است در مورد اتفاقات مختلف، بزرگنمایی داشته باشد! به این معنا که او تصور می‌کند بدترین اتفاق می‌افتد و یا به موضوعات جزئی، اهمیت بیش از حدی می‌دهد. این گونه افکار و منفی بافی‌ها، فعالیت‌های مختلف شخص را تحت تاثیر قرار داده و رفته رفته او را به پیشگویی‌های منفی وا می‌دارد!
در این روش از تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب، درمانگر از بیمار می‌خواهد تا فرایند فکری خود در موقعیت‌های خاص را توضیح دهد؛ این کار باعث میشود تا الگوهای منفی فکری خود را شناسایی کرده و نسبت به آن‌ها آگاه گردد. در گام بعد، او می‌آموزد که چگونه باید این افکار را مدیریت کند؛ به طوری که با یک تنظیم مجدد، نهایتا به افکاری مثبت‌تر و سازنده‌تر برسد!
به عنوان یک مثال از تکنیک بازسازی شناختی یا چهارچوب‌بندی مجدد، می‌توان مورد زیر را بیان کرد: به جای من «گزارش را خراب کردم؛ چون کاملا بی‌فایده هستم»، باید از جمله «این گزارش بهترین کار من نبود؛ اما من یک کارمند ارزشمند هستم و از جهات مختلف مشارکت می‌کنم» استفاده کند.
کشف هدایت شده (Guided Discovery)
متخصص اعصاب و روان با استفاده از این تکنیک، با دیدگاه بیمار خود آشنا میشود؛ پس از آن، از طریق سوالاتی که می‌پرسد، باورهای بیمار را به چالش کشیده و به گسترش تفکر او کمک می‌کند! برای مثال، ممکن است بیمار ناچار شود شواهدی را بیان کند، که نشان دهند یک موقعیت استرس‌زا حتما برای او نتایج منفی در بر دارد! همچنین، گاهی در ادامه باید شواهدی را به کار ببرد، که نشان دهد اتفاق منفی نخواهد افتاد! با این کار، روانپزشک به بیمار می‌آموزد تا مشکل را از زاویه‌های مختلف مشاهده کرده و پس از ارزیابی، مسیر بهتری را انتخاب نماید.
مواجهه درمانی (Exposure therapy)
از مواجهه درمانی، به عنوان یکی از رایج‌ترین تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب، معمولا برای مقابله با ترس‌ها و فوبیاها استفاده میشود. با این تکنیک، درمانگر بیمار را در معرض موقعیت‌ها و چیزهایی قرار می‌دهد، که اضطراب و ترس را در او به وجود می‌آورند. سپس وی را راهنمایی می‌کند، تا ترس خود را مدیریت کرده و نحوه کنار آمدن با آن موقعیت خاص را بیاموزد.
ممکن است درمانگر در ابتدا با گام‌های کوچکی به سمت این هدف حرکت کند؛ زیرا هنگامی که بیمار در معرض یک موقعیت استرس‌زای واقعی قرار می‌گیرد، احساس آسیب پذیری کمتری داشته و قدرت مقابله بیشتری خواهد داشت.
روزنامه نگاری و ثبت افکار (Journaling and thought records)
به جرات می‌توان گفت که نوشتن افکار و احساسات، یکی از بهترین راه‌ها برای برقراری ارتباط با افکار خود است. اتفاقا این روش، به عنوان یکی از بهترین تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب نیز به کار می‌رود. در طی این روش درمانی، درمانگر از بیمار می‌خواهد تا تمامی افکار و رفتارهای منفی، که در فاصله زمانی بین جلسات روان درمانی رخ می‌دهند را یادداشت کند؛ البته باید افکار مثبتی را که می‌تواند به جای آن‌ها انتخاب نماید را نیز فهرست نماید!
همچنین، نوشتن افکار و رفتارهای جدیدی که بیمار پس از هر جلسه درمانی به کار می‌گیرد نیز بسیار مفید خواهد بود؛ زیرا شخص می‌تواند روند پیشرفت درمان خود را به وضوح مشاهده کند.
برنامه‌ریزی فعالیت و فعال‌سازی رفتار (Activity scheduling and behavior activation)
این مورد از تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب، بیشتر برای افرادی به کار می‌رود که به دلیل ترس یا اضطراب، انجام کاری را به تعویق می‌اندازند. این تکنیک، آن‌ها را تشویق می‌کند تا فعالیت مورد نظر را در برنامه خود قرار داده و در نهایت، برای انجام آن اقدام کنند.
در بسیاری از موارد، هنگامی که بار تصمیم‌گیری از دوش فرد برداشته میشود، انجام آن راحت‌تر خواهد بود. اغلب افرادی که تحت درمان با این تکنیک قرار می‌گیرند، به تدریج عادت‌های خوب را در خود ایجاد کرده و کیفیت زندگی خود را افزایش می‌دهند!
تکنیک‌های آرامش و کاهش استرس (Relaxation and stress reduction techniques)
در روان درمانی با تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب، روان درمانگر تلاش می‌کند تا تکنیک‌های آرام‌سازی پیشرونده را به بیمار آموزش دهد، که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تصویرسازی
- تمرینات تنفس عمیق
- آرامش عضلانی
این روش‌ها، برای درمان انواع استرس‌ها از جمله درمان استرس و اضطراب صبحگاهی، انواع فوبیا، اضطراب‌های اجتماعی و مانند آن‌ها مفید هستند. این نوع مهارت‌های عملی، به بیمار می‌آموزند تا استرس خود را کاهش داده و کنترل بیشتری بر شرایط داشته باشد.
آزمایش‌های رفتاری (Behavioral experiments)
اغلب بیماران مبتلا به اضطراب، به دلیل ترس از نتیجه فاجعه‌آمیز، از شروع برخی کارها مضطرب می‌شوند! برای این گونه افراد، تکنیک آزمایش رفتاری مفید است؛ زیرا طی آن، درمانگر از بیمار می‌خواهد تا درباره نتیجه آن کار پیش‌بینی انجام دهد. در نهایت، میزان درستی این پیش‌بینی بررسی میشود. تکرار این روند این نکته را به بیمار می‌آموزد، که پیش‌بینی‌های فاجعه‌آمیز چندان محتمل نیستند! ادامه روان درمانی با این روش، تاثیر مثبتی بر کاهش اضطراب خواهد داشت.
ایفای نقش (Role playing)
این مورد از تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب، به بیمار کمک می‌کند تا در موقعیت‌های خیلی دشوار، رفتارهای مختلفی از خود نشان دهد! ایفای نقش در سناریوهای مختلف، باعث کاهش ترس شده و به بهبود موارد زیر کمک می‌کند:
- بهبود مهارت‌های حل مساله
- کسب آشنایی و اعتماد به نفس در شرایط خاص
- تمرین مهارت‌های اجتماعی
- آموزش قاطعیت
- بهبود مهارت‌های ارتباطی
تقریب متوالی (Successive approximation)
اگر انجام کاری برای بیمار مضطرب، طاقت فرسا به نظر می‌رسد، باید آن کار را به مراحل و گام‌های کوچکتر تقسیم کرده و انجام داد. این مراحل متوالی، به یکدیگر مرتبط بوده و هر مرحله در ادامه مرحله قبل انجام می‌گیرد. در نتیجه فرد با دنبال کردن این مراحل، به تدریج اعتماد به نفس بیشتری به دست آورده و اضطراب کمتری خواهد داشت. به این ترتیب، تکنیک تقریب متوالی می‌تواند تاثیر فراوانی در درمان استرس و اضطراب داشته باشد.
در نهایت برای درمان اضطراب با CBT چه کنیم؟
تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب، شامل ثبت وقایع، برنامه‌ریزی برای کارهای معوقه، استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن، پیش‌بینی مثبت برای کارهای بزرگ، تقسیم کارهای بزرگ به مراحل کوچکتر و بازسازی شناختی هستند. از این تکنیک‌ها، برای درمان استرس و اضطراب در نوجوانان و انواع اختلالات روانی در بزرگسالان، استفاده میشود. تکرار جلسات روان درمانی می‌تواند به تدریج، احساس ترس در بیمار را کاهش داده و کنترل اضطراب را راحت‌تر کند. راهنمایی‌های بیشتر درباره نحوه استفاده از تکنیک‌های CBT برای درمان اضطراب را می‌توانید از متخصصان اعصاب و روان حاضر در کلینیک زیما درمان جویا شوید.
