آر تی ام اس یا تحریک مغناطیسی مغز چیست؟ کاربرد و مزایا و معایب rTMS

روش ها و پروسیجرهای پزشکی مختلفی، برای درمان بیماری های اعصاب و روان وجود دارد؛ اما یکی از بهترین، مدرن ترین و کم عارضه ترین اونها، روش تحریک مغناطیسی مغز یا آر تی ام اس میباشد؛ در این روش سلول های عصبی و نواحی عمقی خاصی از مغز، توسط میدان های مغناطیسی با شدت بالا و کم، تحریک میشود. از rTMS میتوان در درمان انواع بیماری های روان، مثل افسردگی، OCD، PTSD، وسواس، استرس و اضطراب، پارکینسون، سکته مغزی، حملات پانیک و … استفاده کرد.

اگر شما هم با rTMS یا «تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال مکرر » به طور کامل آشنا نیستید، در این مقاله آموزشی از زیمادرمان، به بررسی کامل آر تی ام اس، مزایای این روش به نسبت روش های دارویی و روانشناسی، عوارض دستگاه، هزینه این پروسیجر  نوروتراپی و انواع آن میپردازیم.

rTMS چیست؟ (توضیح کامل ویدیویی)

 

تحریک مغناطیسی مغز rTMS چیست؟

یکی از سوالات رایجی که کاربران و بیماران دارند، این است که: «آر تی ام اس چیست؟» اگر بخواهیم این دستگاه را به صورت دقیق تعریف کنیم، ابتدا باید یک تاریخچه، از دستگاه rTMS بیان کنیم.

در سال ۱۹۹۶، استفاده از  rTMS با هدف درمان بیماری‌های اعصاب و روان، آغاز شد؛ تا سال ۲۰۰۰، هدف از کاربرد این دستگاه، تکمیل تحقیقات و بررسی‌های علمی بود. اما از سال ۲۰۰۰ تا به امروز، rTMS توانست انوع تاییدیه‌های لازم، برای درمان بیماری‌های اعصاب و روان را دریافت کند، و بیش از ۲۳ سال است که در دنیا، برای درمان بیماری های اعصاب و روان استفاده می شود، و کاملا شناخته شده است.

کاربردهای درمانی  rTMS

آر تی ام اس از سال ۲۰۰۰، به عنوان روش درمانی پذیرفته شده و نسبت به روش های سنتی چند صد ساله، شاید جدید محسوب شود؛ اما نتایج درمانی قاطع و شگفت انگیزی، در زمینه های درمانی برای اختلالات روانپزشکی و عصبی مختلف از خود نشان داده است، و توانسته موفق به اخذ تاییدیه FDA آمریکا، در بسیاری از درمان ها شود! طبق تحقیقات صورت گرفته جهانی، تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای مکرر (rTMS) در حوزه های درمانی زیر کاربرد اثبات شده درمانی ماندگار دارد:

• اختلالات افسردگی مقاوم به درمان
• اختلالات وسواس فکری و عملی (OCD)
• اختلالات استرس و اضطراب
• تیک های عصبی
• اختلالات دوقطبی
• سر دردهای میگرنی
• پارکینسون
• حملات پنیک
• اختلالات خواب
• روده تحریک پذیر
• اوتیسم بزرگسالی (در خودماندگی)

شیوه اثر rTMS در درمان افسردگی

در بیماران مبتلا به اختلال افسردگی، مقدار سروتونین موجود در خون کم است؛ یعنی قسمت DLPFC مغز این ماده را ترشح نمی‌کند؛ از سوی دیگر، بازجذب این ماده در مغز بیماران مبتلا به افسردگی زیاد است؛ به هم خوردن این تعادل، باعث ابتلا به افسردگی می‌شود. در درمان افسردگی با دارو، مقدار سروتونین از طریق مصرف قرص‌هایی مانند فلوکستین و آسنترا، بهبود پیدا می‌کند. این داروها توسط همه پزشکان متخصص برای بهبود بیماران تجویز می‌گردند؛ در درمان افسردگی با rTMS، مقدار ترشح سروتونین و بازجذب آن، بهبود پیدا می‌کند.

ماده سروتونین، در قسمت چپ مغز و در ناحیه‌ای تحت عنوان DLPFC ترشح می‌گردد؛ سپس این ماده، در قسمت راست مغز، جذب خواهد شد؛ برای افزایش تولید سروتونین، باید ناحیه DLPFC در مغز تحریک گردد. بنابراین، میدان مغناطیسی از طریق کویل، به صورت نقطه‌ای به این ناحیه اعمال می‌شود؛ افزایش تحریک در این ناحیه، مقدار سروتونین در خون را افزایش می‌دهد.

از سوی دیگر، باید بازجذب سروتونین در قسمت راست مغز، کاهش پیدا کرده یا مهار گردد؛ این کار باعث می‌شود تا سطح سروتونین در خون افزایش یابد! ترکیب این دو مرحله درمانی، باعث بهبود حال بیمار، شادابی و مود بالای او خواهد شد. اگر در حین درمان با rTMS، از داروهای ضد افسردگی نیز استفاده شود، علائم بهبودی فرد در دو یا سه جلسه اول ظاهر می‌گردند! در حالت کلی، بعد از ۱۰ جلسه آر تی ام اس برای افسردگی، می‌توان بیماری را درمان شده دانست.

اما بر اساس تحقیقات انجام گرفته، بیمار باید ۲۰ جلسه را پشت سر بگذارد! پس از آن، تعداد جلسات باید به تدریج کم شده، و مقدار دوز دارو نیز زیر نظر پزشک متخصص کاهش یابد؛ شما می‌توانید سوالات مربوط به انواع بیماری‌های اعصاب و روان را، از ما بپرسید؛ همچنین، اگر سوالی درباره دستگاه‌های آر تی ام اس دارید، ما به تمامی آن‌ها پاسخ می‌دهیم.

چگونگی تاثیر آر تی ام اس در درمان پارکینسون

در درمان بیماران پارکینسون، از داروهایی مانند لوودوپا (Levodopa) و نوراستور (Norstor)، استفاده می‌شود؛ ماده اصلی این داروها، دوپامین است که در قسمت پایین مغز ترشح می‌گردد! ناحیه ترشح دوپامین در مغز، جسم سیاه مغز نامیده می‌شود.

هنگامی که مقدار ترشح دوپامین از مقدار طبیعی آن بالاتر رود، منجر به بروز حرکات اضافی خواهد شد؛ کم بودن سطح دوپامین در خون نیز، باعث خشکی عضلات می‌گردد! در حالت کلی، دو نوع بیماری پارکینسون داریم: یک نوع از آن، با لرزش و حرکات اضافی همراه است؛ و در نوع دوم آن، بیمار دچار خشکی عضلات می‌شود! به این اختلال، پارکینسون رباتیک می‌گویند.

درمان پارکینسون با rTMS با استفاده از اعمال میدان مغناطیسی در عمق مغز انجام می‌گیرد؛ اعمال میدان مغناطیسی به عمق جسم سیاه مغز، اهمیت زیادی دارد؛ دستگاه‌هایی مانند tDCS، تنها اثرات سطحی داشته و نمی‌توانند به عمق مورد نیاز مغز دسترسی داشته باشند. اتفاقا یکی از تفاوت‌هایی اساسی دستگاه rTMS و tDCS نیز، همین مساله است؛ دسترسی به عمق مغز، تنها توسط دستگاه rTMS امکان‌پذیر خواهد بود.

برای درمان پارکینسون با آر تی ام اس، باید عمق ۸ تا ۱۰ سانتی متری از جسم سیاه مغز، تحریک شود؛ به همین منظور، میدان مغناطیسی به صورت نقطه‌ای و از طریق کویل دستگاه، به جسم سیاه مغز اعمال می‌گردد! این کار، ترشح دوپامین را تحریک کرده، و بیماران پارکینسون لرزشی را درمان می‌کند؛ البته درمان پارکینسون با آر تی ام اس باید به صورت همزمان با دارو درمانی انجام گیرد.

در درمان پارکینسون لرزشی، غیر از سطح دوپامین، باید لرزش عضلات نیز بهبود پیدا کند؛ بنابراین لازم است قسمت حرکتی مغز را مهار یا تحریک نمود! برای مثال، سمت راست سر در ناحیه کورتکس مغز، که سه انگشت بالای گوش قرار دارد، دست سمت راست را کنترل می‌کند؛ در بیمارانی که لرزش زیادی دارند، باید این قسمت از مغز نیز کنترل و مهار گردد؛ در این صورت، لرزش دست کمتر خواهد شد.

تعداد جلساتی که برای درمان بیماران پارکینسون با rTMS لازم است، از تعداد جلسات درمان بیماری‌های دیگر، بیشتر خواهد بود! زیرا این بیماری بسیار مقاوم بوده، و معمولا ۲ تا ۳ سال پس از شروع آن، درمان آغاز می‌شود.

نکته مهم دیگر این است که، در اکثر بیماران مبتلا به پارکینسون، اختلال افسردگی نیز ظاهر می‌شود؛ این مساله از نظر علمی و به طور عینی ثابت شده است! وجود افسردگی، بیماران پارکینسون را نسبت به درمان، مقاوم می‌سازد. این مساله باعث افزایش تعداد جلسات، برای درمان بیماری پارکینسون با rTMS خواهد شد؛ در واقع، در طول درمان، لازم است هم اختلال افسردگی و هم ترشح دوپامین و لرزش‌ها بهبود یابند؛ این مساله، مسلما جلسات بیشتر و زمان طولانی‌تری می‌طلبد.

تفاوت tDCS و rTMS

دستگاه tDCS یا دستگاه تحریک الکتریکی مغز، یک دستگاه بر پایه جریان الکتریکی است؛ برای استفاده از دستگاه tDCS، باید دو عدد الکترود یا پد الکتریکی بر روی قسمت‌های مشخصی از مغز قرار گیرند. این الکترودها، جریان الکتریکی را از یک نقطه به نقطه دیگر، اعمال می‌کنند؛ این دستگاه عملکرد سطحی دارد، اما تاثیر آن در درمان بسیاری از بیماری‌های اعصاب و روان، ثابت شده است.

در واقع، برخلاف دستگاه آر تی ام اس، دستگاه tDCS از طریق جریان الکتریکی در سطح مغز، بیماری‌ها را درمان می‌کند! در حالی که نحوه تاثیر دستگاه آر تی ام اس بر درمان بیماری‌های اعصاب و روان، از طریق عمق نفوذ بالای دستگاه است؛ مهم‌ترین تفاوت دستگاه rTMS با tDCS نیز به همین مساله مربوط می‌شود.

تفاوت دیگری که بین دستگاه rTMS و tDCS وجود دارد، احتمال سوختن پوست سر در درمان با tDCS است؛ در واقع، در دستگاه tDCS، الکترودهای روی سر، جریان الکتریکی قوی ایجاد می‌کنند، که باعث سوختگی می‌شود! این در حالی است که در دستگاه آر تی ام اس، این مشکل وجود نداشته، و درمان با کمک میدان مغناطیسی انجام می‌گیرد.

میدان مغناطیسی در دستگاه rTMS، به خودی خود تاثیر منفی بر بدن ندارد؛ پالس‌هایی که این میدان بر بدن اعمال می‌کند، توسط آب و جریان‌های الکتریکی ناشی از مغز، به یک تحریک الکتریکی تبدیل می‌گردد؛ این تحریک الکتریکی، به صورت عمقی تاثیر می‌گذارد! به این ترتیب، هر نقطه از مغز که تحت میدان مغناطیسی قرار گیرد، می‌تواند تحریک یا مهار شود.

این روش، کاملا با نحوه عملکرد دستگاه tDCS فرق دارد، که تفاوت دستگاه rTMS با tDCS را نشان می‌دهد؛ تاثیر دستگاه rTMS به صورت نقطه‌ای است، اما در دستگاه tDCS، تمام نواحی اطراف الکترود تحت تاثیر قرار می‌گیرند؛ همین موضوع و تاثیری که الکترودها بر پوست سر می‌گذارند، می‌تواند عوارض جانبی دستگاه tDCS را افزایش دهد.

تفاوت نوروفیدبک و rTMS

یکی از سوالاتی که زیاد از ما درباره روش های جدید درمان اختلالات روان پرسیده میشه، تفاوت نوروفیدبک با دستگاه تحریک مغناطیسی مغز rTMS هست؟ به طور خلاصه، نوروفیدبک برای آموزش کنترل فعالیت‌های مغزی استفاده می‌شود، در حالی که rTMS برای تغییر فعالیت مغزی به کمک میدان‌های مغناطیسی استفاده می‌شود؛ اما در ادامه، بیشتر به جزئیات تفاوت این دو میپردازیم.

نوروفیدبک (Neurofeedback):

1. مبنا و هدف؛ نوروفیدبک به منظور آموزش فرد به کنترل فعالیت‌های مغزی خود استفاده می‌شود. فرد با مشاهده بازخورد مغزی (مانند الگوهای فعالیت مغزی) می‌تواند فعالیت مغزی خود را تغییر داده و الگوهای مفید را تقویت کند.
2. روش اجرا؛ در نوروفیدبک، از بازخورد بصری یا شنیداری برای تغییر فعالیت الکتریکی مغز استفاده می‌شود.
3. کاربرد؛ معمولاً در درمان اختلالات مغزی و عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4. مزایا؛ بهبود کنترل عصبی، کاهش علائم اختلالات مغزی.

rTMS (تحریک مکرر مغناطیسی مغز):

1. مبنا و هدف؛ rTMSیک روش تحریک مغناطیسی مغز است که با استفاده از پالس‌های مغناطیسی، فعالیت مغزی را تغییر می‌دهد. هدف اصلی آن نیز تغییر در عملکرد قسمت‌هایی از مغز می‌باشد.
2. روش اجرا؛ از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک یا مهار فعالیت الکتریکی مغز استفاده می‌شود.
3. کاربرد؛ در درمان اختلالاتی مانند افسردگی و سردردهای میگرنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4. مزایا؛ بدون درد، تغییر در عملکرد مغزی.

بیمه تکمیلی هزینه آر تی ام اس را پرداخت می کند؟

بیمه تامین اجتماعی تعهدی در پرداخت هزینه آر تی ام اس ندارد؛ اما تمامی بیمه های تکمیلی، هزینه درمان با rTMS را پرداخت می کنند! البته این که چه مقدار از هزینه توسط بیمه تکمیلی پرداخت می شود، کاملا بستگی به قرارداد شما و یا کارفرمای شما با شرکت بیمه دارد؛ یعنی سقف پرداختی دو بیمار در یک بیمه مشابه، ممکن است متفاوت باشد! چون هر شرکت بیمه، حداقل ۳ پلن مختلف به کارفرما ارائه میدهد، که سقف پرداختی ها در آن ها متفاوت است؛ سقف دقیق پرداختی را می توانید از نماینده بیمه خود جویا شوید.

مقاله جامع هزینه هر جلسه آر تی ام اس نیز با توضیحات کامل برای شما آماده شده است.

آیا روش درمانی rTMS مطمئن است؟

مبنای عملکرد دستگاه آر تی ام اس، بر اساس میدان مغناطیسی است؛ این میدان مغناطیسی به صورت نقطه‌ای، به قسمت‌های مختلف مغز اعمال می‌گردد؛ بر اساس نوع اختلال اعصاب و روان، میدان مغناطیسی بر بخش مشخصی از مغز تاثیر می‌گذارد. این فرایند کمک می‌کند تا بیماری و اختلال ایجاد شده درمان گردد. rTMS بنا بر تاییدیه‌های بالینی و ایمنی که دارد، یک دستگاه ایمن و مطمئن به حساب می‌آید! از این دستگاه، می‌توان به عنوان درمان مکمل (در کنار سایر روش‌های درمانی)، و یا درمان مستقل و موثر  استفاده کرد.

تکنیک پیشرفته نورو تراپی تحریک مغناطیسی مغز (آر تی ام اس)، یک شیوه تحریک مغزی غیر تهاجمی است، که توسط آن با تغییر میدان های الکترومغناطیسی قشر مخ، به تشخیص و درمان اختلالات عصب روانپزشکی و نیز تهیه نقشه مغزی می پردازند. روش درمانی rTMS، پتانسیل مطلوبی برای تشخیص و درمان مشکلات، و اختلالات دستگاه اعصاب مرکزی دارد؛ به دلیل اینکه این روش نیازمند جراحی و یا کاشت الکترود نیست، این روش به سرعت در حال فراگیر شدن در حوزه های علوم اعصاب می باشد.

چه زمانی از rTMS استفاده می شود؟

به طور معمول امروزه آر تی ام اس، زمانی صورت می گیرد که فرد دارای یک اختلال روانشناختی مقاوم به درمان باشد؛ امروزه این روش، در دو حوزه روان درمانی و نیز پژوهش های پیشرفته عصب روانشناسی، کاربردهای متعددی یافته است! در زمینه درمانی، بیشترین کاربری و نتایج موفق، استفاده از تحریک مغناطیسی مغز در درمان اختلالات خلقی به ویژه افسردگی مقاوم به درمان، اختلالات درد مزمن، تیک و اعتیاد به نیکوتین می باشند.

برای اینکه بتوانید بهترین نتایج را از سیستم درمانی تحریک مغناطیسی مغز rTMS ببرید، لازم است به یک مرکز جامع اعصاب و روان مراجعه نمایید؛ ابتدا لازم است معاینه و ارزیابی جامع روانپزشکی، روانشناختی، و عصبی از شما به عمل آید. سپس با تهیه نقشه مغزی شما، اقدام به تدوین و برنامه ریزی طرح درمانی گام به گام، با استفاده از تحریک مغناطیسی مغزی rTMS برای شما خواهد شد.

تاثیرات و نتایج حاصل از آر تی ام اس، بسته به شدت میدان های الکترومغناطیسی ایجاد شده، فاصله زمانی بین میدان ها و مدت زمان دریافت rTMS در هر جلسه و در طول زمان، متفاوت می باشد؛ استفاده از تحریک الکترو مغناطیسی مغز rTMS در حال حاضر در ایالات متحده امریکا، انگلستان، استرالیا، نیوزیلند، قبرس و ایران مجاز شناخته شده است.

در حوزه های تشخیصی، کاربرد تحریک مغناطیسی مغزی rTMS، به ویژه برای بررسی و اندازه گیری ارتباط بین کرتکس حرکتی اولیه در دستگاه اعصاب مرکزی، و دستگاه اعصاب پیرامونی در ارزیابی میزان ضایعات مربوط به آسیب های تروماتیک مغزی قبلی یا فعلی، روشی بینظیر و با دقت حیرت انگیز محسوب می شود!

تحریک مغناطیسی مغزی rTMS، به دلیل اینکه بافت های قشر مخ را بدون درد، جراحی، و یا هرگونه تهاجمی تحریک می کند، روشی سریع و محبوب برای درمان اختلالات عصب روانپزشکی دشوار، شناخته شده است؛ به ویژه در درمان اختلالاتی که نسبت به درمان مقاوم هستند، و یا با ترکیبی از درمان های دارویی و روان درمانی تغییری در بیماران حاصل نشده، تحریک الکترو مغناطیسی مغز rTMS روشی مطمئن و با ضریب پاسخگویی بالا به شمار می آید!

مواردی نظیر اختلالات افسردگی مقاوم به درمان، اختلالات اضطرابی پایدار، اعتیاد به سیگار و قلیان، و حتی اختلال استرس پس از آسیب (PTSD)، امروزه با کاربرد تحریک الکترو مغناطیسی مغزی rTMS به خوبی کنترل و درمان می شوند.

یکی از نکات بسیار جالب توجه در مورد نوروتراپی تحریک مغناطیسی مغز rTMS، این است که این روش در پژوهش های مقدماتی درمان دمانس آلزایمر نیز، نتایج قابل توجهی ارائه نموده است! همچنین، تحریک الکترو مغناطیسی مغزی rTMS، در افراد بالای ۶۰ سال، نتایجی به مراتب بهتر از افراد سنین پایین تر نشان می دهد؛ که شاید احتمالاً به دلیل تاثیرات جوانسازی این تکنیک بر روی نورون های مغزی باشد.

تجهیزات مورد استفاده در آر تی ام اس

سیستم تحریک مغناطیسی مغز rTMS، بر پایه قانون القای الکترو مغناطیسی فارادی با استفاده از پالس های جریان برقی کوتاه مدت، در رشته سیم مسی است؛ شکل محفظه تولید میدان الکترو مغناطیسی در دستگاه های ساده، به صورت مدور و در دستگاه های چند کاره و پر قدرت به صورت عدد هشت انگلیسی (۸) می باشد. در صورتی که نیاز به تولید میدان های الکترو مغناطیس کند باشد، از کویل هایی که به شکل H هستند استفاده می شود.

سیستم مولد میدان الکترو مغناطیسی، درون یک محفظه کاملاً عایق و ایزوله قرار دارد؛ که با فاصله از سر قرار گرفته، و هیچ تماسی با سر و بدن بیمار ندارد! محل اعمال، شدت میدان و الگوی تحریک الکترو مغناطیسی، روی سر بیمار بسته به دو عامل نوع اختلال و نیز نقشه مغزی qEEG بیمار می تواند متفاوت باشد.

فرآیند درمانی اجرای تحریک مغناطیسی مغز TMS

تحریک مغناطیسی مغز TMS، یک پروتکل بی نظیر تحریک مغز با میدان های الکترومغناطیسی است، که هم برای تشخیص و پژوهش و هم برای درمان می تواند به کار رود! به گفته متخصصان علوم اعصاب، پروتکل های اصلی تحریک الکترومغناطیسی فراجمجمه ای TMS عبارتند از:

TMS تک پالس

این نوع از تحریک الکترو مغناطیسی مغز، برای کورتکس نواحی حرکتی، و اصلاح حرکات عضلانی است که به صورت ترکیبی با استفاده از نوار عصب عضله (الکترو میوگرافی) انجام می شود؛ این روش به ویژه پیش از جراحی های مغز و اعصاب برای نقشه برداری مغزی دقیق نواحی حساس و حیاتی عملکردی مخ به کار می رود.

TMS زوج پالس

این روش از تحریک مغناطیسی مغزی، به میزان بسیاری در نواحی کرتکس حرکتی به کار رفته، و برای اندازه گیری میزان و دامنه تحریک قشر مخ برای محاسبه نسبت بازداری استفاده می شود؛ در این روش دو پالس الکترو مغناطیسی، به صورت پی در پی با یک فاصله زمانی تحریکی مشخص ارسال شده و نیرومندی سیگنال های بازداری و یا تحریکی قشر مخ در پی آنها را می سنجند.

TMS متناوب

تحریک مغناطیسی مغزی متناوب rTMS، به صورت چندین دقیقه ارائه شده و بیشتر برای درمان، و نورو تراپی اختلالات عصب روانپزشکی به کار می رود؛ پروتکل عمده برای درمان افسردگی و PTSD مقاوم به درمان، شامل یک جریان ۱۰ تا ۲۰ هرتزی است، که به مدت ۴ تا ۶ هفته به صورت روزانه در ناحیه DLFPC مغز اعمال می شود. هر پالس الکترو مغناطیسی بین ۵ تا ۱۰ ثانیه طول کشیده، و فاصله بین هر پالس تا پالس بعدی بین ۳۰ تا ۶۰ ثانیه می باشد.

این روش یک شیوه کاملاً سرپایی بوده، و نیازمند هیچ بستری و یا پیش زمینه خاصی نیست! حین اجرا نیز برای محافظت از گوش، به مراجعان گوشی های مخصوص ضد صدا داده می شود؛ بعد از هر جلسه، فرد بیمار می تواند به ادامه فعالیت های زندگی روزانه خود بپردازد.

مدت زمان درمان تحریک مغناطیسی مغز rTMS

تعیین زمان دقیق و قطعی برای فرآیند آر تی ام اس، نیازمند چندین مولفه است که شامل وضعیت نقشه مغزی qEEG، سوابق فردی بیمار، نوع اختلال و نیز میزان پاسخگویی مغز مراجع، به نورو تراپی می باشند؛ به همین دلیل، در کاربرد تحریک مغناطیسی مغزی rTMS، متخصصان علوم اعصاب برای هر فرد یک پروتکل منحصر به فرد شخصی سازی شده را طراحی و اجرا می نمایند.

اما به طور معمول، اکثریت مراجعانی که از نورو تراپی تحریک الکترو مغناطیسی مغز rTMS استفاده می کنند، در هر جلسه ۳۰ تا ۶۰ دقیقه و در هر هفته ۵ بار درمان را دریافت خواهند نمود؛ مدت زمان درمان نیز به طور عام بین ۴ تا ۶ هفته متغیر است! بسته به میزان پاسخگویی مغز مراجعان استفاده کننده از تحریک الکترو مغناطیسی مغزی rTMS، ممکن است تعداد جلسات کمتر و یا بیشتر شود.

تاییدات و مجوزهای جهانی تحریک مغناطیسی مغز rTMS

تحریک مغناطیسی مغز rTMS در سال ۲۰۰۸ میلادی، برای نورو تراپی درمانی اختلال افسردگی عمیق (MDD)، مجوزهای رسمی خود را از سازمان غذا و داروی ایالات متحده امریکا (FDA) دریافت نمود؛ روش درمانی تحریک مغناطیسی فرا جمجمه ای مکرر rTMS، به عنوان روش درمانی جایگزین برای شوک درمانی (الکترو کانوالسیو تراپی)، معرفی شده است! از آن زمان تا کنون، سازمان غذا و داروی امریکا، به طور مرتب و سالانه مجوزها و دامنه های کاربرد درمانی تحریک مغناطیسی مغزی rTMS را افزایش می دهد؛ در حال حاضر بیش از ۵ نوع مختلف از این فن آوری پیشرفته مورد تایید FDA قرار گرفته اند.^منبع

در حوزه اختلالات درد مزمن، کاربرد سیستم های تحریکی مغناطیسی مغزی rTMS، برای کاهش درد در کرتکس اولیه حرکتی و سردردهای میگرنی، از سال ۲۰۱۳ میلادی به تایید اداره دارو و غذای امریکا (FDA) رسیده است؛ در سال ۲۰۱۵ میلادی تاییدیه FDA، برای کاربرد تحریک مغناطیسی مغزی مکرر rTMS در درمان علایم منفی، و توهمات شنیداری اختلالات اسکیزوفرنی صادر شد.

از آن زمان به این سو، FDA در امریکا مجوز کاربرد تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای مکرر rTMS را برای نورو تراپی و درمان اعتیاد به نیکوتین، اختلالات وسواس فکری و عملی، اختلالات حرکتی و تیک صادر نموده است؛ البته لازم به ذکر است، شرط FDA برای کاربرد روش درمانی rTMS، عدم پاسخگویی فرد به روش های درمانی دیگر، و نیز وجود نقشه مغزی است. در عین حال، پروتکل های درمانی FDA نیز برای کاربرد تحریک مغناطیسی مغزی rTMS، برای هر اختلال به طور مشخص و جداگانه تفکیک و اعلام شده اند.

عوارض دستگاه آر تی ام اس

همچون تمامی روش های درمانی موجود در سر تا سر جهان، تحریک مغناطیسی مغز rTMS نیز، دارای عوارضی می باشد که بررسی آنها خالی از لطف نیست. به طور معمول، ممکن است در محل و موضع درمانی، پس از هر جلسه اندکی التهاب (قرمز شدن) و یا تورم پوست سر مشاهده شود، که به سرعت برطرف خواهد شد.^mayoclinic

در برخی از افراد، کمی سر درد در محل اجرای تحریک مغناطیسی مغز rTMS، گزارش شده است که این سر دردها نیز گذرا و کوتاه مدت هستند و نهایتاً بعد از چند ساعت فروکش می کنند؛ تعداد معدودی از بیماران نیز، گردن درد و وز وز گوش گذرا را برای مدت کوتاهی پس از جلسات درمانی rTMS گزارش نموده اند.

یکی از جالبترین موارد، احتمال بروز تشنج در افراد دریافت کننده تحریک مغناطیسی مغز rTMS است، که در مورد بیمارانی می باشد که دارای اختلال صرع و یا سوابق این بیماری و تشنج می باشند؛ احتمال بروز تشنج حین و پس از تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای rTMS، در بیماران دارای اختلالات صرعی، کمتر از ۳ درصد است. اما در افرادی که بدون بیماری صرع هستند، احتمال ایجاد تشنج کمتر ۱ در ۱۰۰۰ می باشد! علی رغم این احتمال بسیار پایین، در تمامی جلسات اجرای rTMS، روانپزشکان حاذق به همراه تجهیزات کامل، برای درمان هرگونه شوک و یا تشنج به طور تمام وقت حضور دارند.

یکی دیگر از عوارض اجرای تحریک مغناطیسی فرا جمجمه ای rTMS، پر شنوایی (تیزی شنوایی) است که به معنای حساسیت بیش از حد گوش به صداهای بلند می باشد؛ این حالت گذرا بوده و هیچ آسیبی برای سیستم شنوایی به همراه ندارد! دلیل این امر نیز، صداهای کلیک بلند و متناوب دستگاه rTMS می باشد. برای حل این مسئله نیز، تجهیزات و گوشی های حفاظت شنوایی مناسب در تمامی کلینیک های نورو تراپی که از rTMS استفاده می کنند، موجود بوده و در جلسات درمانی در اختیار مراجعان قرار داده می شوند.

موارد منع استفاده از تحریک مغناطیسی مغز rTMS

با توجه به اینکه سیستم تحریک مغناطیسی مغز rTMS، همچون تصویر برداری های مغزی MRI از میدان های الکترومغناطیسی استفاده می نماید، رعایت برخی از نکات ایمنی کاملاً الزامی هستند؛ موارد زیر، به عنوان منع استفاده از سیستم های تحریک الکترو مغناطیسی مغز rTMS شناخته می شوند:

• بیماران دارای ایمپلنت های فلزی در جمجمه، فک، صورت، و گردن
• بیماران دارای استنت
• بیماران دارای کلیپس های آنوریسم
• افراد دارای ترکش/ گلوله در نواحی سر، صورت، و گردن
• افراد دارای ایمپلنت های شنوایی
• افراد دارای دستگاه های ضربان ساز (پیس میکر)
• ایمپلنت های مغناطیسی موجود در سر و گردن و سینه
• حلزون کاشته شده در سر
• ایمپلنت های تحریک مغزی عمیق (بویژه در بیماران دارای پارکینسون)
• بیماران دارای پلاتین (ایمپلنت های استخوانی)
• افراد دارای تتو (خالکوبی) در نواحی سر، صورت و گردن (بدلیل وجود ذرات فلزی در رنگدانه های تتو)
• افراد دارای پیرسینگ در نواحی سر، صورت، دهان و گردن

همچنین، پیش از آغاز درمان و طی فرآیند معاینه وضعیت روانی، موارد زیر برای افزایش ایمنی و رعایت نکات اضافی در درمان، از مراجعان کاندیدای استفاده از نورو تراپی تحریک مغناطیسی مغزی rTMS پرسیده می شوند:

• سابقه فردی/ خانوادگی ابتلاء به بیماری صرع
• سوابق فردی اختلالات روانشناختی/ روانپزشکی
• سوء مصرف مواد
• اختلال دو قطبی
• روانپریشی

در این مطلب، به صورت جامع به تحریک مغناطیسی مغز پرداخته شد و گفتیم که rTMS چیست، چه کاربردهایی دارد و همینطور چه مزایا و عوارضی دارد؟ در ایران، به دلیل آگاهی کمتر افراد درباره rTMS و کم بودن مراکز درمان با آر تی ام اس، این روش درمانی، چندان شناخته شده نیست! کلینیک زیما درمان یکی از کلینیک‌هایی است که در زمینه استفاده از دستگاه آر تی ام اس در درمان بیماران،سابقه ای طولانی و موفق دارد. جهت دریافت مشاوره، رزرو نوبت و آگاهی از راه های ارتباطی به صفحه تماس با ما مراجعه نمایید.