واکنش نسبت به عوامل استرس‌زا امری طبیعی است؛ اما اگر بدون هیچ گونه عامل یا دلیلی، شخص دچار احساس اضطراب شدید و ترس شود، اصطلاحا دچار حمله پانیک شده است. پانیک اتک (Panic Attack) باعث بروز استرس شدید در فرد میشود که با علائمی مانند تنگی نفس و تپش قلب همراه است. گاهی نشانه‌های این اختلال چنان شدت می‌گیرند که شخص، احساس ایست قلبی و حتی مرگ دارد؛ اگر چنین حالتی چندین بار در بازه‌های زمانی کوتاه مدت و بدون هیچ دلیلی تکرار گردد، شخص به اختلال پنیک دچار شده است.
بیماری panic نوعی بیماری عصبی است که ادامه یافتن آن، کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، برای رفع اختلال هراس یا حملات عصبی و مدیریت آن‌ها، بهتر است در اسرع وقت به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. مسلما هر چه برنامه درمان اختلال پانیک سریع‌تر اجرایی گردد، اثرات منفی این بیماری بر زندگی فرد کمتر خواهد بود. در این مقاله به دنبال آن هستیم تا بدانیم اختلال پنیک چیست و چه علل و علائمی دارد. در نهایت، خواهیم دید که آیا حملات پانیک قابل درمان هستند یا خیر.
حمله پانیک چیست؟
اختلال پنیک یک اختلال عصبی است که با هراس و استرس شدید همراه میشود. در واقع، حمله پانیک احساس ترس ناگهانی و شدید است که با تعریق شدید، تنفس سریع و ضربان قلب بروز می‌کند؛ معمولا هم علت واقعی و منطقی ندارد. اکثر افرادی که دچار حمله panic می‌شوند، به نوعی اختلال اضطرابی تحت عنوان اختلال پانیک دچار هستند. به همین دلیل بررسی این موضوع و یافتن راه درمانی مناسب برای آن، باید در اولویت قرار گیرد.
مطالعه پیشنهادی: درمان استرس و اضطراب با rTMS
پانیک اتک می‌تواند حالت‌های ترسناکی در فرد به وجود آورد. گاهی شدت علائم فیزیکی این حملات به قدری زیاد است که فرد، احساس حمله قلبی یا حتی مرگ دارد. در صورتی که این گونه حملات، به تعداد محدود در طول زندگی فرد رخ داده باشند، جای نگرانی نیست. زیرا معمولا در این گونه موارد، پس از برطرف شدن موقعیت استرس زا، شخص به زندگی عادی خود ادامه می‌دهد. اما چنانچه حمله عصبی panic به صورت مکرر و غیر منتظره رخ دهد، می‌توان ادعا نمود که فرد به اختلال پنیک دچار شده است. مراجعه به پزشک متخصص تنها راه تشخیص قطعی این اختلال خواهد بود.mentalhealth
تفاوت حمله پنیک با حمله اضطرابی چیست؟
اصلی‌ترین تفاوت حمله پانیک با حمله اضطرابی، به عامل ایجاد آن‌ها مربوط است. در واقع، حمله اضطرابی در اثر وجود برخی عوامل استرس‌زا به وجود می‌آید. در اصل، احتمال بروز حمله اضطرابی به وجود عوامل استرس‌زا بستگی دارد. اما حملات panic به صورت ناگهانی و غیر منتظره رخ می‌دهند. معمولا این گونه حملات عصبی، هیچ گونه دلیل مشخص و منطقی ندارند.
دومین تفاوت حمله پانیک با حمله اضطرابی در شدت علائم آن‌ها است؛ علائم استرس و اضطراب عموما شامل بروز ضربان قلب و مشکلات گوارشی میشود، اما شدت این علائم در افراد مبتلا به اختلال استرس و اضطراب، خفیف‌تر از بیمارانی است که به اختلال پنیک دچار شده‌اند. البته لازم است اشاره کنیم که علائم فیزیکی ناشی از اختلال اضطرابی، در طولانی مدت با فرد همراه هستند. در حالی که این گونه علائم فیزیکی در بیماران مبتلا به بیماری panic، ماندگاری کوتاهی دارند؛ یعنی پس از اتمام حمله پانیک برطرف می‌شوند.
حمله panic چگونه است؟
حمله پانیک در عمده موارد، به صورت ناگهانی و بدون نشانه قبلی بروز می‌کند. به همین دلیل، نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه زمان‌هایی فرد به آن دچار می‌گردد. در واقع، فرد در حین فعالیت‌های روزانه خود از جمله هنگام خرید، در حال رانندگی یا حتی در هنگام خواب، ممکن است به حمله پنیک دچار شود. این گونه حملات عصبی، گاه به صورت مکرر و گاه در بازه‌های زمانی نسبتا طولانی‌تر به وجود می‌آیند. در هر حال، این حمله در طول چند دقیقه به اوج خود رسیده و پس از آن برطرف می‌گردد.verywellmind
شدت علائم هراس چنان شدید هستند که فرد پس از پشت سر گذاشتن حمله عصبی، احساس خستگی شدید و ضعف دارد. برای درک این حمله، بهتر است علائم آن را بشناسیم. از مهم‌ترین علائم بیماری پانیک می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- احساس سرما و لرز
- لرزش بدن
- تنگی نفس و گرفتگی گلو
- تعریق شدید
- تند شدن ضربان قلب
- گرگرفتگی
- حالت تهوع
- اسپاسم و گرفتگی شکم
- سردرد، سرگیجه، سبکی سر یا غش
- بی حسی و گزگز کردن در انگشتان دست‌ها و پاها
- احساس عذاب یا وقوع خطر
- ترس از دست دادن کنترل خود یا احساس مرگ
- بروز حس درد در قفسه سینه
- احساس معلق بودن
- ترس از قضاوت مردم درباره از دست دادن کنترل روان و تجربه حالتی شبیه به مرگ
بیمارانی که به این حمله دچار می‌شوند، از وقوع مجدد آن هراس دارند. به طوری که همواره از موقعیت‌هایی که ممکن است در آن دچار حمله عصبی شوند، دوری می‌کنند. این مساله خود می‌تواند منجر به فوبیای اجتماعی گردد. بنابراین بهتر است در صورت تشخیص علائم بیماری پانیک، حتما برای درمان آن اقدام کنید. در غیر این صورت، ممکن است کیفیت زندگی و روابط اجتماعی فرد در آینده، به شدت تحت تاثیر قرار گیرد.
علت بروز حمله پانیک چیست؟
بروز حمله در برخی دوره‌های زندگی طبیعی است. در واقع، می‌توان ادعا نمود که تقریبا همه افراد یک بار در طول عمر خود حمله panic را تجربه می‌کنند. حتی ابتلا به اختلال پنیک نیز رایج است؛ اما باید کنترل شود. احتمال ابتلای بانوان به این بیماری نسبت به مردان بیشتر است. در هر حال، هر فردی از اواخر سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی، ممکن است به اختلال پانیک عصبی دچار گردد.psychguides
حمله پنیک معمولا دلیل مشخصی ندارد. اما موقعیت‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند حملات را در پی داشته باشند. برخی از علل و عوامل ابتلا به اختلال panic را در ادامه توضیح می‌دهیم.
وراثت و ژنتیک
معمولا در خانواده‌هایی که پدر یا مادر به این اختلال دچار هستند، فرزندان نیز ممکن است به این اختلال مبتلا باشند. البته هنوز ژن خاصی که مرتبط با اختلال پنیک باشد کشف نشده است. اما وجود مجموعه‌ای از ژن‌ها در فرد می‌تواند عامل ابتلا به بیماری پانیک باشد. به این ترتیب، تاثیر سابقه وراثت بر ابتلا به این اختلال را نمی‌توان نادیده گرفت.
ویژگی‌های شخصیتی فرد
برخی از افراد، شخصیت‌های حساسی دارند. به طوری که حساسیت آن‌ها نسبت به رویدادهای اطرافشان، بیشتر از دیگران است. به طوری که در موقعیت‌های مختلف، واکنش‌های احساسی شدیدتری بروز می‌دهند. در حالت کلی، حساسیت ویژگی بدی نیست؛ اما افرادی که حساسیت بیش از حد دارند، بیش از دیگران در معرض استرس و اضطراب ناشی از موقعیت‌های مختلف قرار دارند. حمله پانیک نیز نوعی اختلال اضطرابی است. بنابراین پتانسیل ابتلا به بیماری، در افراد با حساسیت بالا بیشتر است. هر چند این مساله قطعیت ندارد؛ به طوری که ممکن است یک فرد حساس، در طول عمر خود هیچ گونه هراس ناگهانی را تجربه نکند. در حالی که یک شخص غیر حساس، دچار اختلال و حملات پنیک شود.
رویدادها و موقعیت‌های مختلف در زندگی شخص
وقوع برخی رویدادها در زندگی افراد، باعث بروز حس ناامنی و اضطراب میشود. به طوری که شخص دائما زندگی خود را در استرس و وحشت می‌گذراند. این گونه شرایط می‌توانند عامل ابتلا به اختلال اضطرابی پنیک باشند. از رایج‌ترین رویدادهایی که باعث بروز این اختلال گردند، می‌توان به فقر شدید یا مرگ بستگان اشاره کرد. ناگفته نماند که برخی افراد علاوه بر بیماری پانیک، به اختلالات دیگری مانند افسردگی نیز مبتلا می‌شوند.
سبک زندگی افراد
سبک زندگی افراد در احتمال ابتلا به اختلال پنیک تاثیرگذار است. برای مثال، افرادی که قهوه یا نوشابه‌های کافئین‌دار مصرف می‌کنند، ممکن است بیش از دیگران دچار اتک شوند. البته چای هم در این حالت بی‌تاثیر نیست؛ اما میزان کافئین آن بسیار کمتر است.
در حالت کلی، اشخاصی که دچار Panic Attack می‌شوند، حساسیت بیشتری نسبت به کافئین دارند. گاهی شدت این حساسیت به گونه‌ای است که حتی مقادیر بسیار کمی از کافئین می‌تواند علائم فیزیکی حمله پانیک مانند ضربان قلب، تنگی نفس، لرزش و سبکی سر را به وجود آورد.
نوشیدن الکل و نوشابه‌های الکلی به طور مستقیم بر اختلال پنیک تاثیری ندارند. اما هنگامی که اثرات آن از بین می‌رود، شانس بروز حمله پانیک در فرد را افزایش می‌دهد.
یکی از تاثیرگذارترین انواع مواد مخدر بر بیماران مبتلا به اختلال هراس، حشیش است. مصرف این نوع مواد مخدر اثرات طولانی مدتی بر بدن فرد می‌گذارد؛ به طوری که تاثیر آن می‌تواند تا هفته‌ها باقی بماند. تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف حشیش، شانس بروز پانیک عصبی را افزایش می‌دهد.
علائم حمله Panic چه زمانی بروز می‌کنند؟
حملات عموما به صورت ناگهانی و غیرمنتظره ظاهر می‌شوند. اما در بسیاری از افراد، از چند ماه قبل از شروع اختلال هراس، علائمی دیده می‌شوند که می‌توانند هشداردهنده باشند. برای مثال، اضطراب عمومی، فوبیا و افسردگی، سه اختلال رایجی هستند که علائم آن‌ها قبل از حمله پانیک در فرد ظاهر می‌گردند.nimh.nih.gov
برخی از افراد پس از وقوع یک موقعیت استرس‌زا، دچار حمله می‌شوند. مواردی مانند تصادف شدید، مرگ عزیزان یا مورد حمله قرار گرفتن، از جمله این موقعیت‌ها هستند. در صورتی که بیمار پس از چنین موقعیت‌هایی دچار پانیک عصبی شود، می‌توان آن را بخشی از اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD دانست. تشخیص این مساله تنها توسط یک روانپزشک متخصص امکان‌پذیر است. بنابراین در صورت بروز حمله پس از هر یک از این موقعیت‌ها، بهتر است حتما با یک پزشک متخصص در تماس باشید.
انواع اختلال پانیک شامل چه مواردی هستند؟
حمله پنیک در موقعیت‌های مختلفی به وجود می‌آید. این حمله‌ها یک نشانه اصلی از این اختلال هستند. اختلالات انواع مختلفی دارند که در دسته‌های اختلالات اضطرابی، فوبیا و مانند آن‌ها تقسیم بندی می‌شوند. در ادامه به معرفی انواع اختلال پانیک میپردازیم.
اختلال هراس که با اضطراب یا حمله پانیک مشخص میشود
افرادی که به اختلال هراس مبتلا هستند، معمولا دو نشانه ترس و نگرانی شدید را از خود نشان می‌دهند. این گونه افراد، حتی در صورت عدم وجود عامل خارجی یا خطر واقعی، دچار ترس و نگرانی می‌شوند. حتی ظهور علائم فیزیکی زیر در این بیماران، اجتناب ناپذیر است:
- تنگی نفس و سخت شدن تنفس
- لرزش بدن
- حالت تهوع
- تپش قلب شدید
- احساس خطر درباره وقوع نوعی رویداد یا تهدید
افرادی که به اختلال هراس مبتلا هستند، یک نگرانی دائمی درباره حمله پنیک نیز دارند. در واقع، آن‌ها دائما نگران این هستند که چه موقع با Panic Attack بعدی مواجه می‌گردند.
اختلال اضطراب فراگیر یا عمومی (GAD)
هر گاه فرد بدون دلیل موجه و منطقی دچار استرس و اضطراب باشد، احتمال ابتلای او به اختلال اضطراب فراگیر وجود دارد. این افراد، همواره احساس نگرانی درباره رویدادهایی دارند که احتمال وقوع آن‌ها بسیار کم است. گاهی شدت این اضطراب‌ها چنان زیاد و غیر عادی است که کیفیت زندگی وی به شدت کاهش می‌یابد؛ حتی از فعالیت‌های روزمره خود باز می‌ماند. این نوع اضطراب‌ها می‌توانند عاملی برای بروز حمله پانیک باشند.
اختلال وسواس اجباری (OCD)
نوع دیگری از اختلال اضطرابی که باعث بروز اتک میشود، اختلال وسواس اجباری است. در افراد مبتلا به این اختلال، رفتارها و افکار ناخواسته‌ای شکل می‌گیرند. برای مثال، ممکن است بیمار دائما نگران این باشد که آیا قبل از خروج از منزل شیر گاز را بسته است یا خیر. در این صورت، ذهن او نمی‌تواند نگرانی را پس بزند و شدت نگرانی ممکن است چنان زیاد شود که حمله پانیک رخ دهد.
فوبیا نسبت به چیزهای مختلف
داشتن ترس شدید و غیر عادی از اشیا، موقعیت‌ها، فعالیت‌ها و حیوانات تحت عنوان فوبیا شناخته میشود. رایج‌ترین فوبیاها شامل ترس از ارتفاع، ترس از پرواز، ترس از مار یا برخی حشرات می‌شوند. افرادی که به این گونه اختلال اضطرابی دچار هستند، از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که باعث ترس آن‌ها میشود، دوری می‌کنند. گاهی شدت ترس افراد از این گونه موقعیت‌ها چنان زیاد است که هنگام مواجهه با آن‌ها، دچار حمله پانیک می‌شوند.
اختلال اضطراب اجتماعی
گاهی افراد از روبرو شدن با مردم و قرار گرفتن در موقعیت‌های غیر عادی ترس دارند. برای مثال، ممکن است تصور کنند که اگر در جمع قرار گیرند، رفتار غیر طبیعی نشان می‌دهند. این افراد، به اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی دچار هستند. معمولا ابتلا به این نوع فوبیا افراد را خجالتی بار می‌آورد. به طوری که آن‌ها از ترس شرمسار شدن در جمع، از حضور در انواع جمع‌های اجتماعی خودداری می‌کنند. در مواردی که فرد به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه در چنین موقعیت‌هایی قرار گیرد، ممکن است دچار حملات پانیک شود.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
وقوع برخی رویدادها و اتفاقات ناراحت‌کننده یا ترسناک و تلخ، ممکن است عامل ایجاد حمله پانیک باشد. مثلا یک تصادف شدید که خطر مرگ برای فرد در پی دارد، در این گروه از اتفاقات قرار می‌گیرد. همچنین، احساس ترس و جدایی از عزیزان یا غم شدید در اثر از دست دادن آن‌ها طی یک سانحه، می‌تواند استرس دائمی برای شخص در پی داشته باشد. به طوری که حتی قرار گرفتن در موقعیت مشابه نیز منجر به بروز پنیک اتک خواهد شد. عدم درمان اختلال استرس پس از سانحه، باعث بروز حملات عصبی پی‌در‌پی شده و کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
فاکتورهای خطر برای حمله پنیک چیست؟
اختلال پانیک عموما در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر میشود. آمار ابتلا به Panic Attack در بانوان بیشتر از مردان است. در ادامه فاکتورهای خطری که می‌تواند عامل ابتلا به این اختلال باشد را نام می‌بریم:
- سابقه خانوادگی در حمله یا اختلال پانیک
- استرس شدید در دوره‌های مختلف زندگی مانند مرگ یا بیماری خود یا یکی از عزیزان
- وقوع یک رویداد آسیب زا مانند تصادف جدی یا تجاوز جنسی
- کشیدن سیگار یا مصرف بیش از حد کافئین
- سابقه بازار جسمی یا جنسی در کودکی
- تغییرات جدی در زندگی مانند طلاق یا بچه‌دار شدن
عوارض حمله پانیک چیست؟
این حمله به خودی خود باعث آسیب به فرد نمی‌شود؛ اما علائم حمله گاهی چنان شدید و ترسناک هستند که می‌توانند نگران‌کننده باشند. به همین دلیل، لازم است در صورت تکرار حملات پانیک حتما به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. در غیر این صورت، بروز حمله در موقعیت‌های مختلف، باعث کاهش کیفیت زندگی شما خواهد شد. از مهم‌ترین عوارضی که در اثر پنیک عصبی به وجود می‌آیند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ایجاد یک فوبیای خاص مانند ترس از رانندگی یا خارج شدن از خانه
- انجام چکاپ‌های مکرر برای چک کردن وضعیت سلامتی
- دوری از موقعیت‌های اجتماعی
- مصرف بیش از حد الکل و نوشیدنی‌های الکلی
- بروز مشکلات متعدد در محل کار یا مدرسه
- ابتلا به افسردگی و سایر اختلالات اعصاب و روان
- افزایش خطر خودکشی یا درگیر شدن با افکار مرگ
آگورافوبیا نیز یکی از عوارض بیماری پانیک است. به این معنا که فرد از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که دچار حمله شود، می‌ترسد. بنابراین از خانه خارج نمی‌شود تا مبادا در ملا عام دچار حمله شده و نیاز به کمک داشته باشد.
بهترین روش درمان حمله پانیک چیست؟
برای درمان اختلال و حمله باید به روانپزشک مراجعه کنید. معمولا استفاده از یک برنامه درمانی ترکیبی برای بهبود بیمار کمک‌کننده خواهد بود. مشاوره درمانی، درمان شناختی رفتاری (CBT) و صحبت کردن با پزشک به شما کمک می‌کند تا عامل بروز حملات پنیک را بهتر بشناسید. ضمن اینکه پزشک، نحوه برخورد با این گونه حملات را به شما آموزش می‌دهد.
در حین درمان پانیک، پزشک تلاش می‌کند تا به بیمار نشان دهد که علائم هراس خطرناک نیستند. هنگامی که بیمار نحوه برخورد با احساسات فیزیکی ناشی از هراس و وحشت را بیاموزد، حملات Panic به تدریج برطرف می‌گردند.
در صورتی که علائم اختلال پنیک در فرد شدید باشد، پزشک از درمان دارویی نیز کمک می‌گیرد. داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد استرس از داروهای مرسومی هستند که برای درمان حملات پانیک به کار می‌روند.
در کلینیک زیما درمان، تیم معتبری از روانپزشکان حضور دارند. شما می‌توانید برای بررسی وضعیت اختلال پانیک خود با پزشکان این مرکز ملاقات داشته باشید. متخصصان کلینیک زیما درمان تجربه فراوانی در زمینه درمان حملات Panic دارند. از این رو، به شما کمک می‌کنند تا در کمترین زمان ممکن، بهترین نتیجه را دریافت نمایید.
سوالات رایج درباره حملات پانیک
در ادامه به بررسی ۳ مورد از رایج ترین سوالات درباره Panic میپردازیم:
- آیا حملات پنیک درمان‌پذیر هستند؟ بله؛ کمک گرفتن از پزشک متخصص و دارو درمانی به بهبود علائم اختلال پانیک در فرد کمک می‌کند.
- چه قرصی برای حمله Panic خوبه؟ نوع دارو باید با توجه به علت حمله و بر اساس نظر پزشک متخصص تعیین شود.
- عوارض بعد از حمله پانیک چیست؟ گاهی شدت علائم فیزیکی حمله چنان زیاد است که فرد بعد از حمله، احساس خستگی و ضعف دارد.
